Istorija manastira Glogovac, Šipovo
Centar okupljanja većine Srba koji žive na teritoriji Republike Srpske svakako je i manastir Glogovac, koji se nalazi u neposrednoj blizini mesta Šipovo, na teritoriji današnje Republike Srpske.
Istorija ovog manastira nas vraća u 14. vek, mada ne postoje precizni podaci ko je bio njegov ktitor, ali ni kada je tačno manastir Glogovac izgrađen. Postoje pretposatvke da je to bilo u doba srpskih kraljeva Milutina i Dragutina, ali ne i zvanični podaci.
Iako se ne zna pouzdano ko je bio ktitor manastira, istorija manastira beleži podatak da je prvobitni manastir Glogovac uništen u doba kada su Turci vladali ovim krajevima. Tokom 19. veka je na čelu Osmanskog carstva bio sultan Abdul Medžida, a nakon njega na vlast dolazi sultan Abdul Aziza. Njih dvojicu istorija pamti kao vladare koji su sproveli najviše reformi u prosveti i administraciji. Usled političkih prirlika, svaki od pomenutih sultana je pokušao da pridobije što veći broj srpskog življa za sebe, a vrlo važnu ulogu u tom poslu je igrao poturica, nekadašnji Srbin Mihajlo Mićo Latas, a sada poznat kao Omer paša Latas. Inače, on je važio za vrlo surovog čoveka, ali kako navodi istorija, bio je poznat kao naročito pravičan.
Omer paša Latas se trudio da sve zahteve tamošnjih Srba reši što pre i na najpovoljniji mogući način za njih, nadajući se da će ih na taj način pridobiti za sultana. Tako su Srbi koji su naseljavali Janjsku dolinu odabrali pravi trenutak i upitali za dozvolu da podignu svoju bogomolju. Omer paša Latas, uz sultanovo dopuštenje im daje dozvolu, ali pod uslovom da se ” niotkuda neće vidjeti, niti njeno zvono čuti “. Potom su meštani počeli da razmatraju ove zahteve Omer paše Latasa, kako bi smislili na kom mestu će da podignu svoju crkvu. Srećom, neko se dosetio da je mnogo pre nego što su turski osvajači došli u ove krajeve u neposrednoj blizini Šipova, a podno nekadašnjeg grada poznatog kao Štrb, postojano manastir Glogovac.
Tako je istorija zabeležila da je ovom prilikom prvi put, zvanično obnovljen nekadašnji manastir Glogovac, te da je glavna manastirska crkva posvećena Svetom velikomučeniku Georgiju. Zbilo se to u periodu između 1866. i 1869. godine. Glavnu crkvu je osveštao mitropolit Dionisije Ilijević, ali je osveštana kao parohijska crkva, a ne kao manastir Glogovac. Ali, ubrzo su shvatili i meštani i sveštena vlast da je bolje da bude manastir i tako i bi, a izvesni pop Rade Surutka i pop Nikola Obradović postadoše jeromonasi i bi im poveren na upravu i čuvanje manastir Glogovac, u neposrednoj blizini mesta Šipovo.
Ubrzo se grade novi konaci pri manastiru, a počinje da radi i škola. Tadašnji mitropolit, po imenu Dionisije, inače rodom iz Bugarske postaje iguman manastira Glogovac, ali ubrzo biva proganjan od strane turske vlasti, pa napušta manastir Glogovac i seli se u Srbiju. Nažalost i monasi koji su bili u manastiru, njih dvojica, umiru, pa silom prilika manastir Glogovac, Šipovo ostaje pust. Tek kada su došli sveštenici Savo i Špiro Rakita i Jovo Obradović, manastir ponovo oživljava.
Kako beleži istorija manastira, godine 1881. manastir Glogovac biva pokraden, a lopovi uz novac koji su našli, odnose i mnoge crkvene relikvije.
Sledeća obnova manastira se zbila u periodu između 1890. i 1892. godine, kada je ovim krajevima vladala Austrougarska. Tom prilikom je podignut zvonik koji i danas krasi manastir Glogovac, a posebno je zanimljivo što se tih godina oko samog manastira formira svojevrstan centar čitave Janjske oblasti. Pa tako, biva podignuta ne samo škola, već i gostionice, različite zanatske radionice, te žandarmerija, mlinovi, ali i objekti namenjeni za stanovanje.
Tako manastir napreduje kako veli istorija sve do perioda pred početak Drugog svetskog rata. Posebno je veliki napredak zabeležen u periodu između dva svetska rata.
Nažalost, nakon raspada Kraljevine Jugoslavije, sveukupna situacija se menja, a uzevši u obzir da je stvorena Nezavisna Država Hrvatska, to se odražava i na samo naselje, a ne samo na manastir Glogovac i obližnje Štipovo. Ustaška vlast koja je bila načelu NDH je zapalila celo selo Glogovac, a sam manastir Glogovac je zapaljen na crkveni praznik kojim se obeležava Pokrov Presvete Bogorodice, tačnije 14. oktobra 1942. godine.
Sveukupne političke prilike ni u kasnijem periodu nikako nisu išle na ruku pravoslavnom življu, ma gde se on nalazio, a posebno na teritoriji današnje Republike Srpske. Nova komunistička vlast, želeći da odvrati ljude od vere, zabranjuje obnovu manastira. Srećom, mladi sveštenik po imenu Miroslav Strika dolazi na čelo parohije i nadljudskim naporima sa zalaže da se obnovi manastir Glogovac. Uz pomoć blaženopočivšeg Vladike banjalučkog gospodina Vasilija Kostića, sveštenik Miroslav uspeva da se izbori nakon dugog niza godina borbe i dobija dozvolu da obnovi ne čitav manastir Glogovac, već samo glavna crkva ovog manastira. Istorija ove Svetinje beleži da je u tome imao svesrdnu pomoć meštana, a na čelu sa Ostom Medićem iz sela Strojica.
Nažalost, čini se da su se komunističke vlasti toga doba pokazale da kao vuk u jagnjećoj koži, uzevši u obzir da su sa jedne strane dozvolile obnovu glavne manastirske crkve, a sa druge strane uskratile bilo kakav vid ekonomske pomoći meštanima Janjske visoravni i na taj način ih naterali da počnu da se raseljavaju.
S jeseni 1966. godine radovi na glavnoj manastirskoj crkvi su završeni, a ubrzo po završetkku radova je crkva osvećena. Među zanimljivosti koje su vezane za manastir Glogovac uzima se i ta da je prilikom osvećenja obnovljene crkve za kuma glavne manastirske crkve uzet upravo onaj Osto Medić, koji je svesrdno pomagao svešteniku Miroslavu u borbi za obnovu manastira Glogovca.
Tek od 90 – ih godina prošloga veka manastir Glogovac dobija ponovo aktivnu ulogu u životu tamošnjih Srba. Odlukom Svetog arhijerejskog Sabora manastir Glogovac ulazi u sastva novoformirane Eparhije Bihaćko – Petrovačke. Iste godine je episkop dalmatinski gospodin Nikolaj Mrđa blagoslovio obnavlanje manifestacije poznate kao ” Janjski sabor “.
Projekat restauracije i dogradnje manastira Glogovac je sačinjen 2000. godine, a projekat je delo doktora Ljubiše Folića, Beograđanina. Doktor Folić je projekat načinio po blagoslovu episkopa Hrizostoma. Radovi na glavnoj manastirskoj crkvi su završeni 2005. godine, kada je hram i osveštan.
Arhitektura manastir Glogovac
Kada je u pitanju arhitektura ovog manastira ono što se prvo može primetiti, jeste da je glavna crkva zapravo vrlo skromna građevina. Zapravo, prvobitna crkva je bila izgrađena od, kako se pretpostavlja kombinacije dasaka i kamena, bez ikakvih ukrasa.
Zanimljivosti
Zanimljivosti koje su vezane za manastir Glogovac, Šipovo se najpre tiču kulturne manifestacije, koja se u ovom manastiru odrržava dugi niz godina. Kulturna manifestacija poznata kao ” Janjski sabor “ se u manastiru Glogovac održava još od doba Kraljevine Jugoslavije, a danas je ovo najveći verski sabor na teritoriji čitave Republike Srpske. Nažalost, ovaj Sabor je godina osporavan i zabranjivan, a tako je bilo sve do 1991. godine kada je ova manifestacija zvanično obnovljena. Kako beleži istorija manastira Glogovac te 1991. godine su manastir posetili visoki crkveni zvaničnici, među kojima je bio i blaženopočivši Patrijarh srpski Njegova Svetost gospodin Pavle. Od te 1991. godine se svake godine na praznik Nedelja svih Svetih održava ” Janjski sabor “.
Takođe, treba pomenuti i zanimljivosti vezane za nedavnu rekonstrukciju glavne manastirske crkve, koja se zbila početkom 21. veka. Naime, prilikom skidanja sloja betona sa poda glavne crkve manastira Glogovca pronađen je patos koji je nekada bio načinjen od kamenih ploača, ali i ” Bogorodičino kolo ” za koje istorija manastira pokazuje da datira iz 1868 – 1869. godine.
Kontakt
Zvanična adresa na kojoj se nalazi manastir Glogovac, Šipovo glasi : Manastir Glogovac, 70 273 Strojice, Republika Srpska.
A kako je navedeno na zvaničnoj prezentaciji ovog manastira, na broj telefona +387 050 483 271 će vam se neko od monahinja, a možda i igumanija javiti u periodu od 09 do 20 časova.
Ukoliko, pak želite da sa sestrinstvom ovog manastira stupite u kontakt pismenim putem, to možete učiniti i preko elektronske adrese [email protected]
Lokacija manastira i Google mapa
Kao i za većinu drugih srednjevekovnih srpskih manastira, tako je i lokacija za manastir Glogovac pažljivo birana. Smešten je na ušuškanom mestu, u kanjonu ne tako velike reke Glogovac, a natkriljuju ga uzvišenja Gorice.
Lokacija na kojoj se nalazi manastir Glogovac danas teritorijalno pripada Republici Srpskoj, a Šipovo je prvi veći grad, koji je od manastira udaljen svega 15 – ak kilometara.
Svakako je preporučljivo da kada krenete put ovog manastira mapa bude uz vas, jer će vam sigurno biti od koristi. Iz pravca Beograda do ovog manastira je najjednostavnije stići preko Banja Luke, a dalje ka Mrkonjić Gradu i Šipovu. Od Šipova se prilično lako stiže do manastira, uzevši u obzir da su putokazi vrlo jasni.