Istorija manastira Kalenić
Nedaleko od mesta Rekovac smešten je srpski srednjevekovni manastir Kalenić. Istorija manastira nas vraća u prvu polovinu 15. veka, kada se veruje da je manastir Kalenić izgrađen. Koliko je poznato, u to doba je Srbijom vladao despot Stefan Lazarević, a manastir Kalenić je kao svoju zadužbinu podigao jedan od velikaša despota Stefana. Izvesni Bogdan, po činu protovestijer, to jest upravitelj finansija, njegova žena Milica i njegov brat Petar se navode kao ktitori manastira Kalenić.
Glavna manastirska crkva je podignuta u periodu između 1407. i 1413. godine, a prvi put se manastir Kalenić pominje u popisima zemlje koje su vršili turski osvajači i to 1476 – 1478. godine i još jednom, 1516. godine. Posebno je zanimljivo što se u tim popisima manastir Kalenić pominje kao manastir Prečiste u Levču.
Srpski srednjevekovni, danas ženski manastir Kalenić je smešten na obroncima Gledićkih planina,u neposrednoj blizini Trstenika, te sela Rekocvac, a u oblasti kojaje nazvana Levač. Koliko je poznato, manastir Kalenić je naziv dobio po obližnjoj Kalenićkoj reci, koja se uliva u Veliku Moravu.
Do danas istorija manastira nema potvrđen podatak da li je manastir Kalenić rušen i napušten ili ne. Zapravo, postoji verovanje da je na samom početku 17. veka manastir Kalenić porušen, opljačkan i napušten, ali ovaj podatak zvanična istorija još uvek nije potvrdila. Baš zato se i pretpostavlja da manastir nije bio napuštan, a i ako jeste to je bilo možda na par godina. Ono što istorija manstira navodi kao zvaničan podatak jeste da su u manastir Kalenić početkom 18. veka došli monasi iz manastira Morača, koji se nalazi na teritoriji Crne Gore i obnovili ga.
Prva značajnija obnova ovog manastira se odigrala u drugoj polovini 18. veka, a potpuno je obnovljen u periodu između 1928. i 1930. godine. Istorija manastira navodi podatak da je 1806. godine dozidana nova priprata, a u doba vladavine kneza Miloša Obrenovića je obnovljen manastirski konak, ali i zvonara i zidovi glavne crkve manastira Kalenić.
Konzervatorski radovi su obavljani u dva navrata i to između 1968. i 1970. godine i nedavno, na samom kraju minulog veka. Međutim, istorija manastira navodi i zvaničan podatak da su prvi konzervatorski radovi zapravo izvedeni 1877. godine kada je utvrđeno da se ispod kreča kojim su premazani zidovi galvne crkve manastira kalenić nalaze freske. Tada je kreč pažljivo skinut, kako se ne bi oštetile srednjevekovne freske.
Na samom početku 20. veka, kada je starešina manastira Kalenić bio arhimandrit Nikon, izgrađen je i veliki i mali konak, koji se i danas može videti u manastiru, a dograđena je i trpezarija.
Ono po čemu je manastir Kalenić u novijoj istoriji poznat svakako je sabor. Svake godine je upravo manastir Kalenić domaćin sabora koji nosi naziv ” Prođoh Levač, prođoh Šumadiju “ ili jednostavno ” Levački sabor “, koji će za koju godinu obeležiti pedesetu godinu od osnivanja.
Od 1948. godine manastir Kalenić je proglašen Spomenikom kulture, a od 1979. godine se smatra nepokretnim dobrom od izuzetnog značaja i kao takav se nalazi pod zaštitom Republike Srbije.
Danas je srpski srednjevekovni manastir Kalenić ženski manastir, a na njegovom čelu se nalazi igumanija Nektarija Trajanoska. Igumanija Nektarija, tri monahinje i dve iskušenice trenutno čine sestrinstvo manastira Kalenić.
Arhitektura
Arhitektura manastira Kalenić pripada stilu arhitekture koji je poznat kao Moravska škola. Koliko je poznato, glavna crkva manastira Kalenić je građena po ugledu na crkvu Lazaricu.
Osnova crkve posvećene Vavedenju Presvete Bogorodice je izgrađena u obliku sažetog trikonhosa. Centralno kube se uzdiže iznad prostora oivičenog konhama. Nad centralnim, središnjim delom glavne crkve se uzdiže kupola, koja je prilično izdužena, a iznad priprate se nalazi kupola bez prozora. Oltarska apsida je posebno zanimljiva – polukružna u unutrašnjem delu, dok je u spoljašnjem petostrana. Isti je slučaj i sa bočnim konhama. Glavna crkva manastira Kalenić stremi u visinu.
Fasada glavne crkve manastira Kalenić je vrlo zanimljiva, jer je za dekorisanje korišćena crvena opeka u kombinaciji sa sivim blokovima, a svi zajedno su povezani debelim slojem belog maltera. Na fasadi su prisutne i različite dekoracije, poput one koja se nalazi iznad prozora. Reč je o plitko urezanoj dekoraciji, na kojoj se nalaze prikazi ptica i lavova.
Reljefna dekoracija je takođe izuzetno zanimljiva, jer njen osnov čini dvočlana, isprepletana traka, te stilizovani ljiljani i mnoge druge predstave različitih biljaka i životinja. Među zanimljivosti vezane za manastir Kalenić svakako spada i podatak da je manastir Kalenić jedan od retkih srpskih srednjevekovnih manastira koji nad prozorskim otvorima ima isklesane ne samo životinjske, već i ljudske likove. Iako prvenstveno služe kao ukrasi, na pojedinim reljefima se pojavljuju i prikazi scena iz Starog zaveta, ali i brojna mitološka i fantastična bića. Uz to, ovi likovi i ukrasi na fasadi su nekada bili obojeni o čemu i danas svedoče, doduše neznatni ostaci boja.
Ikone i freske
Freske koje se i danas mogu videti u glavnoj crkvi manastira Kalenić, koja je posvećena Vavedenju Presvete Bogorodice su vrlo značajne, jer istorija manastira beleži da te freske potiču iz prve polovine 15. veke. Freske manastira Kalenić spadaju u vrhunsko slikarstvo toga doba, koje je nastalo pod jakim uticajem vizantijske umetnosti.
Kompozicije koje se svakako izdvajaju među freskama manastira Kalenić su ” Svadba u Kani ” i ” Sveti ratnici “, mada su i prikazi brojnih svetitelja u medaljonima i danas lako vidljivi.
Istorija manastira navodi pretpostavku da su freske radila dvojica slikara, a jedanod njih je bio Radoslav, koji je ostao upamćen i po tome što je načinio minijature za čuveno srpsko jevanđelje koje je nastalo 1429. godine, a koga znamo pod nazivom ” Petrogradsko jevanđelje “.
Ikonostas koji i danas možemo videti u glavnoj crkvi manastira Kalenić datira iz doba kada je manastir obnovljen, a kada je Srbijom vladao knez Miloš Obrenović. Ikonostas crkve čini 37 ikona. Sve ikone koje se nalaze na ikonostasu su radili različiti umetnici, a njih 37 je raspoređeno u 4 nivoa.
Zanimljivosti o manastiru Kalenić
Brojne su zanimljivosti vezane za srpski srednjevekovni manastir Kalenić.
Istorija manastira ima sačuvan podatak da se krajem 1815. godine zbilo nešto veoma značajno. Naime, u to doba mošti srpskog kralja Stefana Prvovenčanog, iz manstira Fenek, koji je smešten na Fruškoj Gori su prenete u manastir Kalenić. Koliko je poznato, mošti Svetog srpskog kralja su bile u manastiru Kalenić sve do 1839. godine, kada su prenete u manastir Studenicu.
Čuveni srpski vladika Nikolaj Velimirović je u doba pred početak Prvog svetstkog rata, kada je nosio čin jeromonaha, živeo upravo u manastiru Kalenić.
Tokom Drugog svetskog rata u manastiru Kalenić je bio nastanjen i jeromonah Hrizostom Vojinović, koji će kasnije postati Vladika braničevski.
Srpski srednjevekovni manastir Kalenić je bio inspiracija za jednog srpskog pesnika. Vasko Popa je svoju opčinjenost ovim manastirom pretočio u prelepe stihove pesme ” Kalenić “.
Čudotvorna ikona Bogorodice Gerondise, koja je nedavno u manastir Kalenić doneta sa Svete Gore je danas smeštena između oltara i južne pevnice.
Kontakt
Zvanična adresa na kojoj se nalazi manastir Kalenić glasi : Manastir Kalenić, Prevešt bb, 35 264 Prevešt, Srbija.
Ukoliko želite da stupite u kontakt sa sestrinstvom manastira, to možete učiniti na broj telefona 035 714 328.
Lokacija manastira i Google mapa
Iako se manastir Kalenić nalazi u Šumadiji i gotovo da nema čoveka iz kraja oko Ćuprije, Kragujevca, Kruševca i Kraljeva koji ne zna gde se nalazi manastir Kalenić, svakako je poželjno da i mapa puta bude uz vas kada mu krenete u psoetu. Vrlo je verovatno da se nećete izgubiti, uzevši u obzir da su meštani ovog kraja Srbije poznati po svojoj gostoljubivosti, ali se lako može dogoditi da vam mapa ipak bude od koristi.
Do manastira Kalenić je najlakše stići iz pravca Kragujevca, a potom prema selu Rekovac, pa dalje kroz sela : Belušić, Oparič, Prevešt i do manastira.
Ukoliko, pak idete iz pravca Trstenika, preko manstira Ljubostinja, pa do sela Oparić. Međutim, ovaj put nije preporučljiv ukoliko niste raspoloženi za avanturu, uzevši u obzir da je deonica puta dužine oko 10 kilometara makadamski put koji prolazi kroz šumu i šumadijska brda.
Do manastira Kalenić možete stići i autobusom i to najbolje iz pravca Jagodine. Sa stajališta u blizini starog jagodinskog hotela ” Palas ” polazi lokalni autobus koji vozi do manastira Kalenić. Međutim, ima jedna začkoljica – ovaj autobus nema redovan red vožnje, pa je svakako neophodno proveriti pre nego što krenete na put.
