Manastir Mileševa

Istorija manastira Mileševa, Prijepolje

Istorija manastira Mileševa je vezana i za bratstvo nekadašnjih srpskih vitezova, koji su se nazivali ” Čuvari koplja Svetog Đorđa “.  Ovo bratstvo je postojalo u srednjevekovnoj Srbiji, a njegovi pripadnici – vitezovi su bili poznati kao zaštitnici Nemanjića. No, malo je poznat podatak kako je manastir Mileševa podignut baš na toj lokaciji. Naime, postoji predanje da su vitezovi koji su pripadali redu ” Čuvari koplja Svetog Đorđa ” čuvali i Plaštanicu Isusa Hrista. U doba Krstaških ratova, vitezovi iz redova Templara, znajući za ovaj podatak dolaze do trojice srpskih vitezova koji su u maloj crkvi na Crnoj steni čuvali ovu relikviju, želeći da je otmu.

Predanje dalje veli da je oko sto Templara udarilo na samo trojicu vitezova reda ” Čuvari krsta Svetog Đorđa “, koji su se do poslednjeg atoma snage borili protiv brojčano jačeg neprijatelja. Nakon što je i poslednji srpski vitez izgubio život, svi su pomislili da su Templari odneli ” pobedu “, no dogodilo se čudo : ukazao se Beli Anđeo Gavrilo koji je pokazivao prstom na Plaštanicu, koja je nestajala u steni.

Manastir Mileseva

Kako navodi istorija manastira 1227. godine je upravo na mestu ovog neobičnog događaja srpski kralj Vladislav, iz dinastije Nemanjić podigao svoju zadužbinu u kojoj je i sahranjen nešto kasnije. Koliko je poznato, kralj Vladislav je podigao glavnu  crkvu manastira Mileševa kao svoju grobnu crkvu i posvetio je Svetog Vaznesenja Gospodnjeg. Danas je manastir Mileševa sedište Episkopije Srpske pravoslavne crkve, na čijem čelu je vladika Filaret Mićević. Srpski srednjevekovni manastir Mileševa je muški manastir.

Kralj Vladislav je, zbacivši svog starijeg brata Radoslava došao na srpski presto, no ubrzo se odriče prestola u korist mlađeg brata Uroša. Trudio se i uspeo u tome, zajedno sa arhiepiskopom Arsenijem, da prenese mošti Svetog Save iz bugarskog grada Trnova, 1236. godine. Uspeo je najpre zahvaljući svojoj ženi, koja je bila bugarska princeza. Tom prilikom su mošti Svetog Save sahranjene u tek završenoj priprati manastirske crkve.

Manastir Mileševa spada u one retke srpske manastire koji gotovo nikada nisu opusteli, ali je često trpeo razaranja i napade. Čak i ako je u određenim periodima opusteo, to nije trajalo dugo, barem koliko je poznato. Naročito su ga napadali turski vojnici, želeći da time poljuljaju veru srpskog naroda, ali im to čini se nije pošlo za rukom. Kako beleži manastirska istorija, prvi put su je napali 1459. godine. Potom još nekoliko puta, ali je manastir Mileševa uvek, kako – tako oživljavao.

U drugoj polovini 19. veka, zahvaljujući prvenstveno građanima obližnjeg Prijepolja manastir Mileševa prvi put ozbiljnije biva obnovljen. Tom prilikom je dozidana apsida koja je bilo skoro porušena, te kupole, krovovi, ali je obnovljen i živopis, kao i manastirska vodenica. Međutim, iako ne postoje dokazi, smatra se da je prilikom ove obnove naneta nenadoknadiva šteta. Naime, između unutrašnje prirpate i naosa je tom prilikom izbijen zid, a ovaj postupak je zauvek uništio mnoge freske manastira. Između ostalih i freske koje su prikazivale portert Stefana Nemanje, kao i scenu ” Smrt Bogorodice “. Pretpostavlja se da se ovo dogodilo, jer nije postojao način da se taj zid sačuva.

Potonja istorija manastira poseduje i podatak da je tokom Drugog svetskog rata manastir Mileševa, Prijepolje korišćen kao konjušnica.

Danas je manastir Mileševa često posećen, a zahvaljujući novoizgrađenim konacima, gostima je na raspolaganju i prenoćište u kompleksu manastira.

Arhitektura manastira Mileševa, Prijepolje

Arhitektura manastira Mileševa pripada Raškoj školi. Koliko je poznato, manastir je građen po ugledu na zadužbinu oca kralja Vladislava, srpskog kralja Stefana Prvovenčanog, manastir Žiču.

Glavna manastirska crkva ima jednobrodnu osnovu, pokrivena je kupolom, a u okviru građevine postoje tri oltarske apside. Centralna apsida je široka, dok su preostale dve manje, a pevnice su niže.

Istorija manastira poseduje podatak da je zvonik, koji se nalazi na ulazu u manastir Mileševa, zajedno za kupolom u zapadnom delu dozidan tokom 19. veka.

arhitektura mileseva

Iako se smatra da je manastir Mileševa građen po ugledu na manastir Žiču, ipak nije isključeno da se pomalo ugledao i na manastir Studenicu. To se može zaključiti na osnovu unutrašnjeg portala, koji podseća na onaj koji postoji u Studenici. Posebna zanimljivost je vezana za visinu glavne crkve manastira Mileševa, koja je dosta viša u odnosu na druge građevine Raške škole srpske arhitekture.

Freske

Ono po čemu je manastir Mileševa poseban među srpskim srednjevekovnim manastirima sigurno su njegove freske. Mnoge srednjevekovne freske su u velikoj meri očuvane, a svakako najpoznatija među njima je ” Beli Anđeo “.

freska beli andjeo

Smatra se da su prvobitne freske ovog manastira imitirale rad u Studenici, a one opet dalje rad zografa koji su oslikali crkve u Konstantinopolju, Solunu i Italiji. Te freske su rađene na pozadini koja je bila izdeljena na kvadratiće, nalik mozaiku, a mahom je bila izrađena od žute i zlatne boje, što je trebalo da im da poseban sjaj.

Freske manastira Mileševa se u načinu izrade i prikaza smatraju slobodnijim u odnosu na studeničke.

Poznata kao ” Beli Anđeo “ je zapravo freska koja je proslavila ne samo manastir, već i srpsko srednjevekovno slikarstvo. Freska ” Beli Anđeo ” zvanično nosi naziv ” Anđeo na grobu ” i jedna je od retkih koja je gotovo u celosti očuvana.

Iako je freska poznata kao ” Beli Anđeo ” najčuvenija freska manastira Mileševa, treba pomenuti i mnoge druge freske, čiji se ostaci i danas mogu videti u manstiru. To su freske koje prikazuju scenu ” Skidanja sa krsta “, ” Rođenje Hristovo “, ” Pričešće apostola “,” Sveti svedoci na Hristovom grobu “, mali očuvan deo freske ” Silaska u ad “, a posebno su zanimljive freske na kojima su prikazani portreti vladara dinastije Nemanjić. Sačuvani su portreti Stefana Nemanje, Svetog Save, Stefana Prvovenčanog i kralja Radoslava, dok je kralj Vladislav čija je zadužbina manastir Mileševa, ovekovečen dva puta. Zanimljivosti koje se vezuju za ove freske se mahom tiču vremena njihovog nastanka, uzevši u obzir da se smatra da su pojedini portreti načinjeni za života vladara.

Zanimljivosti o manastiru Mileševa

Posebne zanimljivosti su vezane za mošti Svetog Save, koje su iz bugraskog grada Trnova prenete u manastir Mileševu, a nakon zalaganja samog kralja Vladislava i arhiepiskopa Arsenija. Nažalost, želeći da slome srpski duh i veru, surovi turski vojnici uzimaju Svetiteljeve mošti iz manastira Mileševa i spaljuju ih na Vračarskom brdu u Beogradu, na kome se danas nalazi Hram Svetog Save, najveća pravoslavna svetinja nakon Aja Sofije u nekadašnjem Konstantinopolju, današnjem Istanbulu. Prema jednom narodnom predanju, kada je zloglasni Sinan paša oteo mošti Svetog Save želeći da ih spali, spašena je jedino ruka Svetog Save koja se danas čuva u manstiru Svete Trojice, u Pljevljima, u obližnjoj Crnoj Gori.

Ćivot u kome su se nalazile mošti Svetog Save je nedavno obnovljen i čuva se u manastiru Mileševa.

Uz zanimljivosti koje su vezane za manastir Mileševa izdvaja se i podatak koji beleži zvanična istorija da je 1377. godine nad grobom Svetog Save u ovom manstiru krunisan bosanski kralj Tvrtko I, te da je tokom 15. veka sedište bosanskog pravoslavnog vladike bilo upravo u ovom srpskom srednjevekovnom manastiru.
Poznat je i podatak da je budući turski veliki vezir, Mehmed paša Sokolović, pre nego što je otrgnut od roditelja surovim ” Dankom u krvi ” učio školu upravo pri manastiru Mileševa, a i njegov brat, potonji srpski patrijarh, Makarije Sokolović je takođe ovde učio školu.

Istorija manastira beleži i u ovu zanimljivost : tokom 16. veka pri manstiru radi i štamparija.

Utvrđenje Mileševac koje se ponosno uzdiže iznad manastira je, kako se veruje bilo vrlo važno za zaštitu samog manastira. A Crna stena sa početka našeg teksta je deo ovog utvrđenja.

Kontakt

Zvanična adresa na kojoj se nalazi srpski srednjevekovni manastir Mileševa glasi : Manastir Mileševa, Prijepolje bb, 31 300 Prijepolje, Srbija. Broj telefona manastira je 033 713 897.

Konaci manastir Mileševa, Prijepolje

U okviru manastirskog kompleksa, koji su sazidani najpre zahvaljujući trudu vladike Filareta. Konaci manastira nude prenoćište u sobama različitih kapaciteta.

Ukoliko želite da noćite u manastirskim konacima, svakako je neophodno da se prethodno najavite, što možete učiniti na navedeni broj telefona manastira ili na broj telefona 064 800 49 58, kako je navedeno na zvaničnoj internet stranici Turističke organizacije Prijepolje.

Lokacija manastira i Google mapa

Iako lokacija na kojoj se nalazi manastir Mileševa nije vidljiva sa puta, iz pravca Prijepolja se vrlo lako stiže do manastira, pa vam mapa najverovatnije neće biti potrebna.

Srednjevekovni manastir Mileševa je od Prijepolja udaljen nešto manje od deset kilometara, a u samom gradu su vrlo jasni putokazi do manastira.


error: Sadržaj je zaštićen !!