Istorija manastire Gračanica na Kosovu
Nadomak Prištine, na Kosovu, na obali omanje reke Gračanke, na 586 metara nadmorske visine, smeštena je zadužbina srpskog kralja Milutina, iz dinastije Nemanjića. Kako veli istorija manastira, jedna od mnogih zadužbina srpskog kralja, manastir Gračanica na Kosovu je izgrađen 1321. godine i to, koliko je poznato na mestu gde se nekada nalazila crkva koja je smatrana sedištem takozvane Lipljanske episkopije.
Od trenutka izgradnje, pa do druge polovine 16. veka, a možda i kasnije istorija manastira Gračanica na Kosovu beleži znatan napredak. Iako je Gračanica sada ženski manastir, na čijem je čelu igumanija, na samom početku postojanja u njemu su služili monasi. No, silom prilika Gračanica postaje vremenom ženski manastir.
Polovinom 16. veka u Gračanici je sedište Novobrdske mitropolije, a zvanična istorija manastira navodi podatak da je tokom narednih vekova, u doba kada su turski osvajači bili prisutni na tlu nekadašnje Srbije, manastir Gračanica na Kosovu potpuno opusteo.
Po završetku Drugog svetskog rata u ovaj manastir dolaze monahinje, koje uspevaju da ga obnove, te od tada manastir Gračanica na Kosovu egzistira kao žesnki manastir, a na njegovom čelu je igumanija. Koliko je poznato, danas u Gračanici boravi oko 20 monahinja, a u manastiru su razvijene brojne delatnosti, pa se tako monahinje bave i poljoprivredom, ali i ikonopisanjem, vezom i mnogim drugim poslovima.
Usled nepovoljnih političkih i životnih prilika na Kosovu, episkop Raškog – prizrenski biva prinuđen da napusti grad Prizren na Kosovu, u kome je bilo smešteno sedište ove episkopije Srpske pravoslavne crkve. Tako se od 1999. godine, silom prilika sedište Raško – prizrenske episkopije preseljava u manastir Gračanicu na Kosovu.
Od tada , pa do današnjih dana manastir Gračanica na Kosovu je duhovni centar i svetionik za sve Srbe koji su i posle surovih događaja ostali na Kosovu.
Na listi Svetske baštine, koju je načinio UNESKO se nalazi i manastir Gračanica na Kosovu.
Manastirski kompleks Gračanice, uz glavnu crkvu koja je posvećena Uspenju Presvete Bogorodice se nalaze i konaci, u kojima je moguće i prenoćiti, ali je svakako preporučljivo stupiti u kontakt sa monahinjama manastira na navedeni broj telefona.
Arhitektura manastira Gračanica na Kosovu
Glavna manastirska crkva je posvećena Uspenju Presvete Bogorodice i njena arhitektura pripada kasnovizantijskom stilu. Materijal koji je korišćen za njenu gradnju je prvenstveno tesani kamen, ali i opeka.
Osnova glavne crkve je upisani krst sa pet kubeta. Kako beleži istorija manastira, priprata na glavnoj crkvi je dozidana u doba srpskog cara Lazara Hrebeljanovića.
Ikone i freske
Ikone i freske ovog srpskog srednjevekovnog manastira svakako predstavljaju njegovo bogatstvo. Freske koje se i danas mogu videti na zidovima glavne manastirske crkve predstavljaju rodoslov Nemanjića. U prednjem delu naosa se i danas može videti porodično stablo dinastije Nemanjić, kao i freske koje prikazuju scene Strašnog suda. Posebno je zanimljiva freska koja prikazuje lik kraljice Simonide, supruge srpskog kralja Milutina čija je zadužbina manastir Gračanica na Kosovu. Iako je delimično oštećena, sa nje i danas zrači Simonidina lepota.
Istorija manastira beleži da su freske u glavnoj crkvi radili tada poznati zografi iz Soluna, Mihajlo i Evtihije, te da se to zbilo u vreme kada je manastir Gračanica na Kosovu izgrađen.
U glavnoj kupoli se nalazi freska koja prikazuje Hrista Pantokratora, a tu su i freske koje prikazuju scene Hristovog staradanja, Hristovog Roždestva i Hristovog Vaskrsenja, ali i freske koje prikazuju scene iz života Presvete Bogorodice i mnogih drugih svetaca.
Freske, to jest njihovi delovi koji su očuvani, a za koje istorija manastira navodi da datiraju iz 14. veka se i danas mogu videti, naročito u prostoru van priprate.
Iako je manastirska riznica stradala u dva navrata od požara koji su pogodili manastir u drugoj polovini 14. veka, neke ikone su se očuvale i do današnjih dana. Zbirka ikona manastira Gračanica je posebna po jednoj ikoni neverovatnih dimenzija. Reč je o ikoni nazvanoj Hristos Milostivi, a za koju postoje podaci da je nastala tokom 14. veka. Njene dimenzije su neverovatnih 2, 39 m sa 1,39 m.
Zanimljivosti o manastiru Gračanica
Zanimljivosti vezane za manastir Gračanica na Kosovu su zaista brojne. Ali, svakako ona koju najčešće možete čuti kada se pomenu zanimljivosti vezane za ovu svetinju, jeste ona koja je vezana za freske, to jest fresku na kojoj je prikazana kraljica Simonida, jer je inspirisan ovom freskom čuveni pesnik Milan Rakić spevao pesmu ovoj kraljici, koju je pratila teška i surova sudbina.
Kraljica Simonida
Polovinom 16. veka manastir Gračanica na Kosovu postaje sedište Novobrdske mitropolije, a posebno je zanimljivo što je tadašnji mitropolit u ovaj manstir doneo i prvu štampariju.
Među zanimljivosti vezane za ovaj manastir svakako spadaju i freske i ikone, koje su se očuvale do današnjih dana.
Srpski srednjevekovni, danas ženski manastir Gračanica na Kosovu je poznat i po tome što se u njemu čuvaju mošti Svetog Stevana Novog – ikonobranitelja.
Iako nije direktno vezana za manastir Gračanicu na Kosovu, jednostavno je nemoguće pomenuti zanimljivosti, a ne pomenuti arheološko nalazište koje se nalazi na Kosovu, na svega 2 kilometra udaljenosti od manastira Gračanica. Kako se pretpostavlja, arheološko nalazište ” Ulpiana ” ili ” Justiniana Secunda “ je grad koji je bio sastavni deo nekadašnje rimske provincije poznate kao Gornja Mezija.
Iako se ovaj lokalitet nalazi pod zaštitom i u vlasništvu Republike Srbije, čini se da su istraživanja i dalje na početku. Razlog za to je prvo politička situacija na Kosovu, a potom i činjenica da je samo deo zemljišta na kome se nalazi ovo nalazište u vlasništvu Republike Srbije, dok su ostali delovi u privatnom vlasništvu. Pa izgleda da će arheološki lokalitet ” Justiniana Secunda ” morati da čeka neko bolje vreme. Zvanična istorija i dalje nema pouzane podatke, ali se pretpostavlja da je ovaj grad osnovan u periodu između 98 i 117. godine kada je vladao Marko Ulpije Nerva Trajan.
Međutim, zanimljiv je podatak da se pretpostavlja da je ovaj grad postao sedište episkopije već u prvoj polovini 4. veka, a smatra se da je preovlađujuća vera bila hrišćanska. Istorija psoeduje dokaze da je ovaj grad stradao u zemljotresu 518. godine, te da ga je obnovio rimski car Justinijan I, pa je to razlog njegovog drugog naziva. Poznato je da su na ovom arheološkom lokalitetu pronađeni brojni materijalni ostaci u vidu posuđa, nakita, oruđa i oružja, koji su pomogli arheolozima da dođu do navedenih otkrića, a posebna zanimljivost je podatak da je u obližnjem mestu Lipljan, na Kosovu u 13. veku podignuta crkva i to na temeljima crkve iz rimskog doba, to jest perioda kada je Rimskim carstvom vladao upravo Justinijan I, koji je i obnovio ” Ulpianu “.
Kontakt
Zvanična adresa ovog srednjevekovnog srpskog manastira na Kosovu glasi : Manastir Gračanica, 38 205 Kosovska Gračanica, Srbija.
Ukoliko želite da stupite u kontakt sa sestrinstvom ovog manastira to možete učiniti na broj telefona 038 64 203.
Ono što je važno da znate ukoliko krećete u posetu ovom manastiru jeste da je manastir Gračanica na Kosovu otvoren za posetioce u periodu između 9 i 17 časova, ali je svakako bolje da stupite u kontakt sa monahinjama i proverite ovu informaciju neposredno pre nego što krenete.
Lokacija manastira i Google mapa
Kako je lokacija na kojoj se manastir Gračanica smeštena na Kosovu, svakako je preporučljivo da mapa puta bude uz vas, jer će vam to znatno olakšati snalaženje.
Kada stignete do Prištine idete prema Čaglavici. Tu nailazite na saobraćajnu petlju i kada ugledate putokaz za mesto Gnjilane, pratite taj put. Nakon otprilike 6 kilometara ćete naići na tablu za manastir Gračanicu.
