Smatra se da je manastir Vitovnica, koji se nalazi u neposrednoj blizini Petrovca na Mlavi, u istočnom delu Srbije tokom svoje burne istorije najveći napredak doživeo u periodu kada je iguman manastira bio Otac Tadej Vitovnički.
Istorija manastira Vitovnica, Petrovac na Mlavi
Iako ne postoje materijalni dokazi ko je i kada sazidao manastir, postoji narodno predanje. A prema narodnom predanju manastir je sazidao niko drugi do srpski kralj Milutin. Pretpostavlja se da se to zbilo krajem 13. veka i to najverovatnije u periodu između 1289. i 1291. godine, nedugo nakon što je izvojevao pobedu nad Drmanom I Kudelinom, koji su bili bugarski odmetnici, a čije je utvrđenje bilo u neposrednoj blizini na kojoj je lokacija ove Svetinje, u takozvanom Gornjačkom ždrelu.
Mada je gotovo sigurno da je manastir Vitovnica podignut nekoliko vekova ranije, prvi pisani trag o njemu, koji poznaje istorija datira iz prve polovine 16. veka.
Manastir je nekoliko puta stradao, ali ne postoje materijalni dokazi tačno koliko puta i ko ga je rušio. Ono što se pouzdano zna jeste da je iguman manastira Hadži Stefan Bojović zaslužan za prvu zvaničnu obnovu manastira, 1856. godine. Tada su urađene freske i ikonostas, a dozidana je i kula zvonik, kao i priprata. Takođe, pod glavne manastirske crkve koja je posvećena Uspenju Presvete Bogorodice je tada obložen kamenom.
Manastir Vitovnica je danas muški manastir, a manastirski kompleks čini još i izvor Svete vode, ali i tri konaka. Takozvani Stari konak je namenjen gostima i posluzi. Veliki konak je sagrađen 1960. godine, a u njegovom prizemlju je i kapela koja je namenjena za održavanje službe u zimskom periodu. Kapela je posvećena prazniku Blagoveštenja, a na spratu Velikog konaka su sobe namenjene episkopu, igumanu, kao i tri kelije za brastvo ove Svetinje. Tu je još i Novi konak koji ima prizemlje i sprat i u okviru koga se nalazi ukupno šest odeljenja koji su namenjeni gostima manastira.
Arhitektura manastira Vitovnica
Glavna manastirska crkva, koja je posvećena prazniku Uspenja Presvete Bogorodice po stilu gradnje pripada moravskoj školi srpske arhitekture. Osnova je krst sa jako izraženim apsidama, pevničkim i oltarskom. Crkva je sačinjena od priprate, naosa i oltarskog dela. Priprata i kula u kojoj se nalazi zvonik su dozidane naknadno.
Ono što je specifično, kada je arhitektura manastira Vitovnica u pitanju jeste kamena ploča koja se nalazi iznad severnih manastirskih vrata. Ta kamena ploča potiče iz 1218. godine, a natpis koji sadrži je dvojezičan i to na staroslovenskom i starojermenskom. Smatra se da je preneta iz takozvane Jermenske crkve, odnosno crkve u selu Oreškovica.
Ikone i freske
Jedine sačuvane freske datiraju iz druge polovine 19. veka, a te freske su sačuvane u kupoli. Kao ni prvobitne freske, tako ni ikone nisu sačuvane. Smatra se da je drveni ikonostas nastao tek u prvoj polovini 19. veka i to 1856. godine, a ikone koje se nalaze u ikonostasu datiraju iz 1831. i 1854. godine.
Sadašnje freske u manstiru Vitovnica su načinili 1856. godine braća Marković, Milija i Ivan. Kako navodi istorija manastira u tom poslu su im pomagali sinovi Radovan i Nikola, ali i Janko Lazarević i Dimitrije Postniković.
Freske ovog manastira su specifične po tome što su figure lišene skladnosti i pridržavanja o pravilima proporcije.
Zanimljivosti o manastiru Vitovnica
Ono po čemu je manastir Vitovnica postao nadaleko čuven svakako je bilo prisustvo čuvenog arhimandrita Srpske pravoslavne crkve. U periodu od 1962. do 1972. godine Otac Tadej je bio iguman manastira Vitovnica, a kasnije se upravo u ovu Svetinju povukao zbog pogoršanja zdravstvenog stanja. Otac Tadej je preminuo 13. aprila 2003. godine, a u porti ove Svetinje je i sahranjen.
Pored toga, u zanimljivosti vezane za manastir Vitovnicu spada i izvor Svetog Jovana koji se nalazi u neposrednoj blizini Svetinje, za koji se smatra da ima lekovitu moć, a ne treba zaboraviti ni manastirsku biblioteku. Biblioteka ovog manastira je izuzetno bogata, a mnoge Svete knjige koje su činile biblioteku manastira Vitovnica su se zahvaljujući seobama monaha našle u mnogim gradovima, poput : Sremskih Karlovaca, Beograda, Kijeva, a nekih knjiga su bile i u manastiru Pakri, koji se nalazi u Slavoniji. Brojne relikvije koje su pripadale manastirskoj riznici su takođe rasute po Srbiji i svetu, pa tako u fruškogorskom manastiru Krušedol postoji pečat igumana Visariona, koji je bio iguman ovog manastira, a potiče sa početka 18. veka. dok je recimo putir iz druge polovine 17. veka sačuvan u manastiru Bešenovu, a danas nam je istorija manastira Vitovnica poznata iz bogoslužbenih knjiga koje se čuvaju u manastirskoj biblioteci.
Kada su u pitanju zanimljivosti vezane za ovaj manastir ne treba zaboraviti ni Oca Metodija. Otac Metodije je bio iguman manastira svega 6 godina i to u peridou između 1896. i 1902. godine, ali je između ostalog ostao upamćen kao osnivač Srpskog pčelarskog društva, koje je osnovano 1897. godine. Takođe, iguman Metodije je uređivao i jedan list, a pamti se i kao ” prvi iz monaškog reda u požarevačkom kraju “.
U zanimljivosti vezane za ovu Svetinju spada i priča o monasima Sinaitima. Poznato je da je u središnjem delu glavne crkve manastira Vitovnica postojao grob za koji se verovao da je pripadao jednom od monaha sa Sinaja. Nažalost, 1915. godine su mošti ovog monaha odnete u, kako se veruje Bugarsku, pa je danas ovaj grob ostao prazan. Zaniimljivo je da se na manastirskom groblju nalaze brojni grobovi monaha Sinaita i monaha koji su služili u ovom manastiru, ali i grob Marine Miloradović, koja je bila monahinja.
Kontakt
Zvanična adresa manastira Vitovnica glasi : Manastir Vitovnica, 12 305 Melnica, Srbija. Ukoliko želite da stupite u kontakt sa bratsvom ove Svetinje to možete učiniti na broj telefona manastira 012 348 530.
Google mapa
Manastir Vitovnica se nalazi u Baničevskom okrugu, na svega desetak kilometara udaljenosti od Petrovca na Mlavi, kada se krene prema istoku.
Kada krenete put ovog manastira vrlo je verovatno da vam mapa puta neće biti potrebna, jer su jasno naznačeni putokazi do ove Svetinje. Njena lokacija je, može se slobodno reći bajkovita, jer se nalazi nadomak živopisne rečice Vitovnice. Takođe, ukoliko i niste sigurni kako da stignete do ovog manastira, upitajte bilo koga od meštana gde se nalazi manastir Vitovnica i gotovo je sigurno da ćete se uskoro naći u manastirskoj porti.
