Istorija manastira Studenica kod Kraljeva
Jedan od prvih srpskih srednjevekovnih manastira koji se našao na listi UNESKO – a , kao Svetska baština je manastir Studenica kod Kraljeva, koji se ujedno smatra jednim od najvećih srpskih srednjevekovnih manastira.
Istorijski podaci vele da je manastir Studenica kod Kraljeva zadušbina Stefana Nemanje, te da je manastir sagrađen 1190. godine. Manastirski kompleks čine : crkva posvećena Uspenju presvete Bogorodice, poznata kao Bogorodičina crkva, Crkva Svetih Joakima i Ane, poznata i kao Kraljeva crkva i crkva Nikoljača, posvećena Svetom Nikoli.
Kada se ktitor manastira, veliki župan Stefan Nemanja odrekao prestola, on se povukao upravo u manastir Studenicu. Potom je krenuo put svetogorskog manastira Hilandar, u kome se i zamonašio, dobivši ime Simeon. U istom manastiru je ubrzo umro, na rukama svog namlađeg sina, monaha Save, potonjeg Svetog Save.
Kada su Savu pozvala braća da ih izmiri, on je preneo i očeve mošti sa sobom u Srbiju i to upravo u njegovu zadužbinu, manastir Studenicu kod Kraljeva, u kome se one nalaze i danas.
Srpski srednjevekovni manastir Studenica kod Kraljeva je igrao vrlo važnu ulogu u životu zemlje u doba Svetog Save. Kasnije su ga obnavljali i ostali srpski vladari iz dinastije Nemanjić. Nažalost, kao i mnogi drugi srpski manastiri, tako je i manastir Studenica često bio na meti turskih uzurpatora.
Crkva posvećena Svetim Joakimu i Ani se naziva i Kraljeva crkva i to zbog svog ktitora. Naime, Kraljeva crkva je sagrađena 1314. godine, a njen ktitor je bio srpski kralj Milutin.
Uz sve pomenute srkve, ne treba zaboraviti da se između Kraljeve crkve i crkve Nikoljače nalaze temelji nekadašnje crkve, za koju se smatra da je bila posvećena Svetom Jovanu Krstitelju.
Riznica manastira nekada je brojala mnoge relikvije, pa se čak moglo čuti da se smatra najbogatijom manastirskom riznicom u Srbiji. Nažalost, sam manastir Studenica kod Kraljeva se često nalazio na meti pljačkaša, a najviše Turaka, pa ne čudi zašto je danas u njemu ostalo malo relikvija, a kada se uzme u obzir koliko ih je bilo ranije.
Uz mošti Svetog Simeona, tu je i plaštanica iz 14. veka koja je pripadala Antoniju Iraklijskom, potom pokrov za kivot Svetog Stefana Prvovenčanog, koji je vezla kćer kneza Lazara, princeza Olivera. Manastir je nekada imao izuzetno bogatu biblioteku u kojoj su bili mnogi zanimljivi rukopisi. Nažalost, danas je vrlo malo toga sačuvano, jer je dosta rukopisa stradalo u požaru ili, pak bilo pokradeno. Ono što se smatra posebnom relikvijom jeste Četvorojevanđelje ukrašeno ” velikim zaglavljima i prepletenim inicijalima koji su blago kolorisani “, a za koje se smatra da potiče iz 15. veka. Ne treba zaboraviti ni brojne povelje i gramate čuvenih vladara, između ostalih i cara iz ruske dinastije Romanovih, Alekseja Mihailovića, koja datira iz 1663. godine.
Arhitektura
Crkva Uspenja Presvete Bogorodice, čuvena studenička Bogorodičina crkva je građena od belog mermera, a njena arhitektura je vrlo specifična, jer predstavlja mešavinu romanskog i vizantijskog stila u arhitekturi. A upravo iz mešavine ova dva stila će nastati i čuvena raška škola, koja predstavlja jedinstven stil arhitekture specifičan za srpski srednji vek.
U sklopu manastirskog kompleksa se, pored već pomenutih crkava nalaze i trpezarija i konaci, kao i zvonik, koji datira iz 13. veka, a nalazi se u zapadnom delu manastirskog kompleksa. Koliko je poznato, u tom zvoniku se nekada nalazila kapela, čemu u prilog idu ostaci fresaka koji se i danas mogu videti na njegovim zidovima.
Kada je u pitanju arhitektura glavne crkve manastir Studenica kod Kraljeva vrlo je važno napomenuti da njena arhitektura, to jest način gradnje podseća na gradnju kripti, odnosno porodičnih grobnica.
Freske u manastiru Studenica
Ono po čemu je manastir Studenica kod Kraljeva postao čuven jesu njegove freske. Većina njih datira iz 13. i 14. veka.
Sredinom 16. veka je izvršena prva ozbiljnija restauracija, kada su obnovljene freske Bogorodičine crkve. Ali nažalost, več početkom 17. veka manastir Studenica kod Kraljeva biva oštećen usled zemljotresa i požara.
Freske su još očuvane u crkvi posvećenoj Svetom Nikoli, a datiraju s kraja 12. i početka 13. veka.
Takođe, uz freske nekadašnje kapele koja se nalazila u zvoniku na zapadnom delu manastirskog kompleksa, freske koje prikazuju rodoslov dinastije Nemanjića se još mogu videti na spoljašnjem zidu priprate.
Iako se stare freske danas mogu videti, to je zahvaljujući restauratorskim radovima koji su obavljani 1951. godine. Naime, 1846. godine je manastir Studenica kod Kraljeva bio obnavljan. Međutim, čini se da to nije bilo naročito stručno obavljeno, jer su tada jednostavno prekrili stare freske slojem maltera, te preko njih naslikali nove. Ovaj postupak nećemo dodatno komentarisati. Srećom, 1951. godine su ponovo vršeni restauratorski radovi, pa je pažljivo skinut ovaj sloj fresaka iz 1846. godine. Tom prilikom je otkriven i ktitorski natpis Svetog Save, kako je navedeno na zvaničnom manastirskom sajtu.
Zanimljivosti
Iako je manastir Studenica kod Kraljeva sam po sebi izuzetno zanimljiv, kada se uzme u obzir njegova arhitektura i freske koje možete videti u Bogorodičinoj crkvi i zvoniku, ono što je posebno važno za turizam u Srbiji jeste okolina manastira. A zanimljivosti kojih ima u okolini manastira su nebrojene.
Na svega desetak kilometara od manastira, na padinama planine Radočelo nalazi se isposnica Svetog Save. Kako kaže legenda, koja se i danas može čuti u narodu, isposnica Svetog Save je sagrađena u doba kada je građen i manastir Studenica kod Kraljeva. Pored isposnice se nalazi i crkva posvećena Svetom Đorđu, u narodu poznata kao crkva Pridvorica. Smatra se da je ova crkva građena u 12. veku.
Isposnica Svetog Save je nastala u doba kada se Sveti Sava vratio u svoju otadžbinu sa Hilandara, ne bi li pomirio zavađenu braću. Smatra se da je upravo na ovom mestu Sveti Sava napisao čuveni ” Studenički tipik “, kao i ” Žitije Svetog Simeona “. Uz to, upravo na ovom mestu je Sveti Sava organizovao prepisivačku školu, kako bi se očuvala kapitalna dela srpske književnosti.
U neposrednoj blizini isposnice Svetog Save se nalaze gornja i donja isposnica, a nadomak donje isposnice je i česma Svetog Save.
Smatra se da je crkva Pridvorica izgrađena 1175. godine, a koliko je poznato isposnica Svetog Save od 1815. nije menjala izgled, kada je i poslednji put obnovljena. U nju se danas povlače monasi koji žele da budu u miru sa samim sobom i sa Gospodom. Da ne zaboravimo da pomenemo, da kada krenete put isposnice Svetog Save bićete opčinjeni i samim putem do nje, ali i pogledom koji se pruža od nje.
Od zanimljivosti koje krase okolinu manastira Studenica svakako treba izdvojiti jednu od najčuvenijih brvnara ovog kraja, ali i čitave Srbije, koja je remek delo Kragujevčanina Predraga Ćirovića. Kuća kao kuća jeste lepa i zanimljiva, ali ono što daje posebnu draž kada je turizam u Srbiji u pitanju svakako je priča vezana za gradnju ove brvnare. Naime, gospodin Ćirović je čak šest godina pokušavao nešto, naizgled nemoguće – da ukopa kuću u stenu. I uspeo je u tome, na radost i meštana sela Rudna u kome se nalazi, na 1 200 metara nadmorske visine, ali i svih onih turista koji rado borave u brvnari simboličnog naziva ” Orlovo gnezdo “. Nadmorska visina na kojoj se brvnara nalazi, kao i njen praktično idelana geografski položaj vam garantuju savršen odmor. A ako tome dodate i to da je brvnara građena isključivo od prirodnih materijala, ali i da je istovremeno opremljena po navišim standardima, sasvim je jasno zbog čega je potrebno rezervisati boravak u njoj unapred.
A da je turizam u Srbiji u usponu, poesbno takozvani etno turizam dokaz su i brojna etno konačišta i domaćinstva koja se nalaze nadomak manastira Studenica. Na oko 15 – ak kilometara od manastira se, pored pomenute brvnare ” Orlovo gnezdo “, nalaze i etno konačište ” Vila “, kao i etno domaćinstvo ” Šekler ” i vila ” Selena “, ali i mnoga druga domaćinstva koja se bave etno turizmom.
Da okolina manastira Studenice obiluje zanimljivostima dokaz je i akva park ” Draguljica “, koji se nalazi nadomak Jošaničke banje, a od samog manastira je udaljen nešto manje od 40 kilometara.
Kontakt i adresa
Adresa manastira Studenica je 36 343 Brezova.
Broj telefona za sve informacije je 036 5436 050.
Posete manastiru su dozvoljene u svako doba godine, a moguće je i prenoćiti u jednom od dva manastirska konaka. Međutim, neophodno je razgovarati sa licem odgovornim za boravak u konaku, pa se svakako preporučuje pre nego što krenete put ovog manastira, a sa namerom da boravite u manastirskom konaku, da svakako okrenete broj telefona 064 64 67 492 i dogovorite se oko svih detalja. Takođe, možete poslati i meil na [email protected]
Gde se nalazi manastir Studenica
Lokacija manastira Studenica je pažljivo birana, kao i za većinu ostalih srpskih srednjevekovnih manastira. A moglo bi se slobodno reći da je geografski položaj manastira i idealna nadmorska visina na kojoj se nalazi dosta doprinela da se upravo kompleks manastira Studenica kod Kraljeva smatra jednim od najlepših srpskih srednjevekovnih manastirskih kompleksa.
Zvanična adresa manastira je selo Brezova, a ukolko želite da stignete do manastira Studenica iz pravca Beograda, postoji nekoliko načina. Prvi način je autoputem E 75 direktno do Kragujevca, potom prema Kraljevu i Ušću. Drugi put je preko planine Rudnik, Ibarskom magistralom i treći je, takođe Ibarskom magistralom ali preko Gornjeg Milanovca.
Iz pravca Niša je takođe vrlo jednostavno stići do lokacije na kojoj se nalazi manastir Studenica. Prva putanja je preko Kruševca, prema Kraljevu i Ušću, a druga je takođe preko Kruševca, ali prema Brusu i Jošaničkoj banji, pa dalje prema Ušću i Studenici.
