Manastir Ljubostinja, Trstenik
Istorija
Zadužbina srpske kneginje Milice, u koju se ona povukla nakon što je predala presto svome sinu, manastir Ljubostinja je smešten u neposrednoj blizini Trstenika i jedne od najstarijih banja na području Srbije, Vrnjačke banje. Nadomak ovog srednjevekovnog manastira protiče Ljubostinjska reka, pa lokacija manastira deluje gotovo nestvarno.
Istorija manastira navodi podatak da je kneginja Milica dala da se izgradi njena zadužbina godinu dana pre Kosovske bitke, 1388. godine, a da je manastir Ljubostinja završen 1405. godine. Prema jednoj legendi, kneginja Milica je želela da sagradi svoju zadužbinu koja će biti daleko od svega i od svih, jer je naslutila veliki poraz koji se zbio samo godinu dana po početku gradnje manastira Ljubostinja.
Carica Milica je i sahranjena u svojoj zadužbini, a uz nju je sahranjena i monahinja Jefimija, to jest Jelena Mrnjavčević, supruga despota Uglješe Mrnjavčevića. Zvanična istorija Srbije beleži podatak da je despotica Jelena po propasti vojske despota Uglješe, te njegovoj poginiji, spas potražila na dvoru srpskog kneza Lazara koju ju je dočekao kao sestru i pomogao joj koliko je mogao. Despotica Jelena se zajedno sa kneginjom Milicom zamonašila i dobila monaško ime Jefimija. Koliko je poznato i kneginja Milica i despotica Jelena su sahranjene u ovom manstiru i to monahinja Evgenija ( kneginja Milica ) na levoj strani u odnosu na ulaz, a monahinja Jefimija ( despotica Jelena ) na desnoj strani.
Kada su turski osvajači spalili manastir u doba Kočine bune, uništene su gotovo sve freske. Međutim, dogodila se još veća strahota nego što je paljenje manastira. Naime, tom prilikom su turski osvajači u zidu manastira, iza jedne ikone otkrili riznicu u koju je kneginja Milica, kako se pretpostavlja sakrila sve crkvene relikvije. Naravno, Turci su sve opljačkali, a kako navodi istorija manastira, najznačajnija relikvija koju su tom prilikom odneli je bila kruna srpskog kneza Lazara, koja se i danas čuva u Istambulu. Međutim postavlja se pitanje zbog čega Srpska Pravoslavna Crkva ili nadležna institucija još uvek nije zatražila da ovako vredan predmet bude u zemlji kojoj pripada.
U drugoj polovini 17. veka je manastir opusteo, a kako beleži istorija, manastir Ljubostinja ponovo oživljava već tokom 18. veka. Potom je još jednom stradao od turskih osvajača, ali je još brže nego ranije obnovljen. Posebno je zanimljivo što Letopis ovog manastira veli da je manastir tokom 17. i 18. veka, a možda i kasnije bio muški. Tokom 19. veka je manastir opet obnovljen, a istorija beleži da je 1822. godine urađen ikonostas.
Nažalost, prvih godina 20. veka je ponovo rađena obnova manastira, ali je urađena vrlo nestručno, pa je prvobitna arhitektura gotovo potpuno uništena.
Knez Lazar i kneginja Milica
Danas je manastir Ljubostinja, zadužbina kneginje Milice ženski manastir, na čijem čelu je igumanija, a u njemu boravi čak blizu 50 monahinja. Manstirski kompleks uz glavnu crkvu koja je posvećena Uspenju Presvete Bogorodice, čine i : crkva posvećena Svetom Velikomučeniku Georgiju, stari konak i takozvani Milošev konak.
Još od 1974. godine opština Trstenik je domaćin manifestacije ” Jefimijini dani “, a pojedini događaji vezani za ovu manifestaciju su vezani i za manastir Ljubostinju.
Arhitektura manastira Ljubostinja
Arhitektura manastira Ljubostinja pripada Moravskom stilu arhitekture i nosi sve bitne karakteristike ovog stila. Glavna manastirska crkva je posvećena Uspenju Presvete Bogorodice i njena osnova je trikonhalna, a nad osnovom se uzdiže kupola, koja je oslonjena na četiri stuba.
Kako navodi istorija manastira crkvu je gradio, u pesmama opisan Rade Neimar, to jest protomajstor Rade Borović. Na samom prelasku iz priprate u naos se nalazi njegovo ime uklesano u samom pragu.
Fasada glavne crkve je puna zanimljivosti, uzevši u obzir da je ukrašena bogatim prepletima, a prisutne su i rozete u gornjim delovima fasade, kao i plitko usečene, vrlo dekorativne niše.
Ikone i freske
Freske koje danas možemo videti na zidovima manastira Ljubostinja su mahom novijeg datuma, dok su prvobitne freske samo delimično očuvane.
Jeromonah Makarije je zaslužan za portret carice Milice, čiji je manastir Ljubostinja zadužbina, kao i portret njenog muža, srpskog cara Lazara Hrebeljanovića.
Ikonostas koji je 1822. godine načinio Nikola Marković se još uvek čuva u glavnoj crkvi manastira Ljubostinja.
U tamburu glavnog kubeta se i danas mogu videti ostaci radova iz 1415. godine, za koje istorija manastira smatra da je naručila sama kneginja Milica.
Zanimljivosti o manastiru Ljubostinja
Postoji legenda o ovim dvema ženama, kneginji Milici i despotici Jeleni, koje su provele dosta godina živeći zajedno i pomažući jedna drugoj u vrlo važnim životnim, ali i političkim pitanjima. Ta legenda veli da je monahinja Jefimija umrla pre kneginje Milice, te da je kneginja Milica dala da sahrane njenu najbolju prijateljicu u sarkofag koji je sebi namenila. Na tom sarkofagu je između ostalog bio uklesan i cvet krina, to jest ljiljana koji je priznati simbol nevinosti i čistote, a simbol krina se često vezuje za Bogorodicu.
Uz brojne zanimljivosti vezane za manastir Ljubostinju svakako se izdvaja i ona koja je bitna za celokupnu srpsku istoriju. Naime, prema postojećim podacima u doba čuvene Kočine bune, upravo iz ovog manastira je narod pozvan na pobunu protiv turske vlasti. A turski osvajači su, naravno u znak odmazde potpuno spalili manastir Ljubostinju.
Zadužbina kneginje Milice, manastir Ljubostinja je zahvaljujui kneginji i njenoj prijatelji monahinji Jefimiji ostao upamćen i po prepisivačkoj školi. A kao posebna zanimljivost vezana za ovaj srpski srednjevekovni manastir se izdvaja ” Pohvala knezu Lazaru “, koju je monahinja Jefimija izvezla zlatom na svili, kao pokrov za kovčeg velikom srpskom knezu. Danas je ovo delo obavezna lektira u školama u Srbiji, jer predstavlja remek delo srednjevekovne, ali i srpske književnosti uopšte.
Kao posebna zanimljivost se izdvaja podatak da se i danas u molitvama monahinja ovog manastira pominju monahinje Evgenija i Jefimija, odnosno kneginje Milice i despotice Jelene.
Kontakt
Zvanična adresa na kojoj se nalazi manastir Ljubostinja glasi : Manastir Ljubostinja, 37 240 Trstenik.
Ukoliko želite da stupite u kontakt sa sestrinstvom manastira Ljubostinja, to možete učiniti na broj telefona 037 712 139.
Vreme za posete ovog manastira je od 9 do 17 časova, mada se svakako možete raspitati i na navedeni broj telefona.
Lokacija manastira i Google mapa
Lokacija na kojoj se nalazi manastir Ljubostinja je izuzetno živopisna, gotovo nestvarna. Iako će vam mapa puta koristiti kada krenete put ovog srpskog srednjevekovnog manastira, imajte na umu da ne postoji šansa da se izgubite čak i ako zaboravite da ponesete mapu. Osnovni razlog za to je što bilo koga da pitate gde se nalazi manastir Ljubostinja sigurno će vas uputiti na pravi put.
Ukoliko idete iz pravca Trstenika, pređite preko starog mosta i vozite do prve raskrsnice. Na toj raskrsnici skrećete desno i nastavljate vožnju dalje do sledeće raskrsnice. Odatle vozite pravo još oko 2,5 kilometara i brzo ćete ugledati manastir Ljubostinju. Takođe, možete ići iz pravca Trstenika ali preko novog mosta. U tom slučaju na prvoj raskrsnici skrećete levo, a na drugoj desno.
Ukoliko, pak do manastira Ljubostinja idete iz pravca Rekovca, neophodno je da vozite do Trstenika. Tu nailazite na veliku raskrsnicu, na kojoj skrećete desno, a potom vozite samo pravo nešto više od 30 kilometara, sve dok ne ugledate sa puta manastir Ljubostinju.
