Iako se još uvek pouzdano ne zna ni tačna godina gradnje, a ni ko je bio ktitor, istorija manastira Tresije na Kosmaju, u opštini Sopot, nadomak Beograda beleži podatak da je na istom mestu još 1560. godine na istom mestu postojao manastir Tres, kako je navedeno u turskim spisima. Takođe, postoji i podatak da je u to doba u manastiru živelo čak 12 kaluđera.
Istorija manastira Tresije na Kosmaju
Čak i danas, posle toliko vekova i istraživanja ne postoji precizan podatak kada je tačno manastir Tresije, na Kosmaju sazidan, ali se pretpostavlja da se to zbilo početkom 14. veka, odnosno 1309. godine. Uz to, postoje sporenja i ko je bio ktitor manastira, uzevši u obzir da pojedini stručnjaci navode podatak da je to bio srpski kralj Dragutin, dok drugi, pak tvrde da je to bio srpski despot Stefan Lazarević. Ipak, za nijansu prednjači mišljenje da je manastir Tresije, na Kosmaju podigao kralj Dragutin, rođeni brat srpskog kralja Milutina Nemanjića.
Prvi put se u turskim spisima ovaj manastir pominje 1560. godine i to kao manastir Tres. Kasnija istorija manastira beleži podatak da su ga turski okupatori razrušili tokom 17. veka, te da su kaluđeri koji su se u njemu zatekli prešli u Srem, u manastire na Fruškoj Gori.
Manastir je obnovljen početkom 18. veka, 1709. godine, kada su došli kaluđeri iz manastira Rakovica, kod Beograda, na čelu sa igumanom Visarionom. I danas postoji svedočanstvo o ovoj obnovi, u vidu natpisa koji je uklesan u kamenu, a smešten je sa leve strane ulaznih vrata u glavnu manastirsku crkvu, koja je posvećena Svetim Arhangelima Mihailu i Gavrilu. Nažalost, manastir Tresije, na Kosmaju je ubrzo ponovo ostao pust i zapušten, da bi bio obnovljen tek 1950. godine.
Zapravo, postojao je još jedan pokušaj obnove 1936. godine, kada je započela i gradnja konaka, ali kako je to bilo pred sam početak Drugog svetskog rata, gradnja je obustavljena, a pripremljen materijal je kasnije iskorišćen za izgradnju hotela ” Hajdučica “.
Danas je manastir Tresije, na Kosmaju domaćin manifestacija : ” Dani Milovana Vidakovića ” i ” Pod lipama manastira Tresije “. Manastir je muški i na njegovom čelu se nalazi Otac Jovan.
Arhitektura manastira Tresije na Kosmaju
Kada je u pitanju arhitektura, manastir Tresije, na Kosmaju se smatra jednim od predstavnika Raške škole arhitekture.
Osnova glavne crkve je jednobrodna, sa trostranom apsidom sa spoljne i polukružnom sa unutrašnje strane. Svod je poluobličast, a crkva je sačinjena od tesanog kamena. I danas su vidljivi na pojedinim mestima prvobitni dekorativni elementi, u vidu kamene rozete i kružnih otvora, kojih je ukupno pet.
Priprata koja se nalazi na zapadnoj strani i kube, koje se uzdiže nad naosom nisu činili prvobitnu arhitekturu crkve, već su naknadno dozidani.
Ikone i freske
Ikone koje se danas mogu videti u ovom manastiru su posebno zanimljive, jer se u njemu čuvaju ikone iz obližnjih crkava i to one u Stojniku, Beljini i Nemenikućama. Posebno su zanimljive zato što su rađene u doba kada su stvarali prvi ikonopisci u tadašnjoj, tek oslobođenoj zemlji. Pomenućemo samo neke od njih : ” Bogorodica sa Hristom “, oltarske dveri, koje je 1827. godine načinio Jeremije Mihailović, čuveni Karađorđev slikar, kao i brojne druge ikone.
Kada su u pitanju freske, svakako ne možemo a da ne pomenemo onu koja dočekuje sve posetioce na ulasku u manastir Tresije, na Kosmaju, a koja prikazuje Svetog Arhangela Gavrila.
Zanimljivosti
Posebna zanimljivost kada je u pitanju ovaj manastir svakako je novi konak, odnosno činjenica da je kamen temeljac za njegovu gradnju položila srpska kneginja Jelisaveta, iz porodice Karađorđević. Zbilo se to krajem prošloga veka, 14. septembra 1991. godine.
Za manastir Tresije, na Kosmaju su vezane još mnoge zanimljivosti. A najčešće se navodi ona koja je vezana za Psaltir koji se danas nalazi u manastiru Hilandar, na Svetoj Gori u Grčkoj. Taj Psaltir su kaluđeri doneli u manastir Hopovo 1641. godine, bežeći od turske vojske koja je porušila manastir Tresije, na Kosmaju. Kasnije je on prenet u manastir Hilandar, u kome se i danas nalazi.
Oltar na kome se nalaze brojne, miomirisne ikone, a među njima Sunce je smešten u manastirsku kapelu, a često se i sam oltar naziva Miomirisni oltar, što je još jedna od zanimljivosti koje se vezuje za manastir Tresije, na Kosmaju.
Kontakt
Zvanična adresa manastira Tresije, na Kosmaju glasi : Manastir Tresije, 11 450 Sopot, Srbija. Ukoliko želite da stupite u kontakt sa bratstvom manastira, na čijem čelu je Otac Jovan, to možete učiniti na broj telefona 011 82 55 077.
Lokacija i Google mapa
Lokacija na kojoj je smešten manastir Tresije se slobodno može nazvati bajkovitom, a priroda koja ga okružuje sve posetioce ostavlja bez daha. Tome doprinosi i žubor vode iz obližnjeg potoka, po kome je manastir i nazvan, kako se veruje.
Kada krenete put manastira vrlo je verovatno da vam mapa puta neće biti potrebna, uzevši u obzir da se manastir Tresije, na Kosmaju nalazi na oko 30 kilometara udaljenosti od Beograda, dok je od obližnjeg Sopota udaljen svega 6 do 7 kilometara, a od Mladenovca 15 – ak.
Do njega se vrlo jednostavno stiže iz pravca Beograda ili Avalskim putem, ili auto putem Beograd – Niš – isključenje kod rampe ” Bubanj potok “.
