Stara planina je nadaleko čuvena u Srbiji po prirodnim lepotama. A upravo u neposrednoj blizini Stare planine, kod Pirota se nalazi jedna od najzanimljivijih Svetinja u ovom delu Srbije.
Monahinje manastira Temska, kod Pirota su usavršile izradu melema za psorijazu i mnoga druga oboljenja, te i na taj način pomažu onima kojima je pomoć potrebna.
Istorija manastira Temska, kod Pirota
Kako beleži zvanična istorija manastira, na temeljima Svetinje koja je na ovom mestu postojala tokom 11. veka, sestrići čuvenog srpskog cara Dušana, braća Dejanovići tokom 14. veka podižu crkvu i posvećuju je Svetom Đorđu. Zato se vrlo često može čuti da se manastir Temska naziva i manastir Sveti Đorđe. Svetinja je podignuta u neposrednoj blizini nekadašnjeg grada, koji je nosio naziv Temac, pa otuda i naziv manastira. Nažalost, u međuvremenu je crkva koju su podigli braća Dejanovići porušena, a polovinom 16. veka na njenim temeljima niče današnja crkva, ali istorija manastira ne poseduje podatak ko je bio njen ktitor.
Poznato je da su Mađari 1692. godine proterali sve monahe koji su se zadesili u ovom manastiru kod Pirota, a sva sela u okolini najpre opljačkali, a zatim i spalili. Samo sedam godina nakon ovog nemilog događaja u posetu manastiru Temska sa blagoslovom svog starešine dolazi iguman Partenije iz Bugarske. Iguman Partenije je bio rodom iz istoimenog sela, a služio je u manastiru u Sofiji. On zatim obnavlja crkvu i konake, a ono po čemu je najviše ostao upamćen jeste po česmi koju je podigao, a koja i danas krasi manastirsku portu. Iguman Partenije je umro u manastiru, a u njemu je i sahranjen.
Posebno je zanimljiv podatak koji beleži istorija manastira da je u periodu između 1760. i 1764. godine pri ovom manastiru radila i škola, na čijem je čelu bio jeromonah Kirilo, te da je imala značajnu ulogu u opismenjivanju naroda ovog kraja.
Pred sam kraj 18. veka manastir Temska, kod Pirota je ponovo stradao, ali ovog puta od turske ruke. Srećom, već 1836. godine iz svetogorske Svetinje, manastira Hilandar dolazi iguman Kesarije i u njemu ostaje narednih 40 godina. On osniva osnovnu školu pri manastiru, u kojoj se opismenjuju srpska deca. Izvesni Arnauti i Čerkezi, kako beleži istorija manastira su 1876. ubili jeromonaha Kirila, a njegov grob se nalazi u manastirskoj porti.
Naredna obnova manastira se zbila nakon 1878. godine, a zabeleženo je da manastir i dalje ostaje muški. Tokom Prvog svetskog rata manastir Temska, kod Pirota je ponovo opusteo, a istorija beleži da je o njemu u to doba brinuo Novica Popović, koji je bio mesni paroh.
Među zanimljivosti koje beleži istorija manastira spada i trenutak kada je manastir Temska, kod Pirota iz muškog, preobraćen u ženski. Naime, 1924. godine u ovu Svetinju se doseljavaju monahinje iz pravoslavne Rusije. Tako manastir postaje ženski i ostaje do danas. Ruske monahinje su pored ostalog zaslužne za podizanje trećeg konaka, koji je osvećen tek 2000. godine.
Pravoslavni manastir Temska, kod Pirota je danas ženski manastir, a na njegovom čelu je igumanija Efrosinija, za koju su mnogi čuli nakon emitovanja serijala ” Duhovnici “ na beogradskoj televiziji ” Studio B “.
Srbija se i zvanično brine o ovoj Svetinji od 1948. godine kada je manastir Temska, kod Pirota proglašen Kulturnim dobrom od velikog značaja, te kao takav stavljen pod zaštitu države.
Uz pomenute igumane, u porti manastira se nalazi i grob kapetana Milutina Karanovića, koji je stradao 1877. godine u borbama koje su vođene za oslobođenje grada Pirota.
Arhitektura manastira Temska, Stara Planina
Glavna manastirska crkva Sveti Đorđe po dimezijama nije velika, ali je njena arhitektura izuzetno zanimljiva. Osnova crkve je i obliku trikonhosa, a nad njom se nadvisuje osmostrano kube, koje je oslonjeno na lukove. Crkva je sazidana od kombinacije lomljenog kamena i belutka. Smatra se da je ovo jedna od najstarijih crkava koju Srbija ima, a da je građena na taj način.
Arhitektura glavne crkve manastira Temska, kod Pirota po svojim karakteristikama pripada Moravskom stilu srpske arhitekture, ali je uočljivo pojednostavljivanje u pojedinim elementima građevine.
Freske i ikone
Kako navodi istorija manastira prvobitne freske su načinjene 1576. godine, a tom prilikom je freskopisan i naos. U naosu su freske načinjene sa akcentom na kompoziciji Hristovog stradanja i ciklusa Velikih praznika.
Narteks je dozidan 1654. godine, a tom prilikom su izrađene i freske za njega. Istorija manastira navodi da je ove freske načinio iguman Simeon. Među njima se posebno izdvaja žitije Svetog Đorđa, kome je glavna manastirska crkva i posvećena. Kasnije je dozidan i trem, u kome su freske radili mnogi čuveni srpski zografi tog vremena.
Ikone u okviru zanimljivog ikonostasa su načinjene u doba kada je iguman manastira bio Visarion, 1735. godine. I ikone i ikonostas su izuzetno zanimljivi, jer imaju veliku vrednost i u istorijskom i u umetničkom smislu, a sam ikonostas je bogato ukrašen duborezom.
Zanimljivosti
Među posebne zanimljivosti koje se vezuju za manastir Temska, kod Pirota spada to što Mati Efrosinija, uz pomoć monahinja izrađuje prirodne meleme i to od bilja koje sakupljaju na obližnjoj, Staroj planini. Među melemima se posebno izdvaja melem za psorijazu, po čemu je manastir Temska nadaleko poznat. Kako je navedeno na zvaničnoj ” Facebook ” stranici ove Svetinje, melem za psorijazu i ostali melemi se izrađuju po specijalnoj, ruskoj recepturi i dokazano pomažu kod lečenja psorijaze i drugih kožnih oboljenja.
Jedan od konaka u okviru manastira zaslužuje posebnu pažnju i svrstava se u zanimljivosti koje su vezane za manastir, ali i za rbiju. Reč je o konaku koji datira iz 18. veka, a koliko je zabeleženo čitava Srbija nema ovakav konak, te se njegova arhitektura smatra u potpunosti autentičnom, sa svim odlikama stila gradnje jugoistočne Srbije.
Kontakt
Zvanična adresa ove Svetinje glasi : Manastir Temska, 19 355 Temska bb, Pirot, Srbija. Ukoliko želite da stupite u kontakt sa sestrinstvom manastira, to možete učiniti na broj telefona 010 37 13 15 ili, pak preko zvanične stranice manastira na društvenoj mreži ” Facebook “.
Lokacija i Google mapa
Kada krenete put ove Svetinje, ne zaboravite da bi vam mapa puta itekako mogla koristiti. Manastir Temska se nalazi u ataru istoimenog sela, na oko 15 kilometara udaljenosti od Pirota. Put koji vodi prema manastiru, dalje ide preko Stare planine prema Knjaževcu.
