Manastir Lipovac | Manastiri u Srbiji

Manastir Lipovac, nalazi se u istoimenom selu, nadomak Aleksinca, a nekih tridesetak kilometara od Niša.

Iako je veoma staro zdanje, manastir Lipovac ide u korak sa modernim vremenima. Osim što imaju i svoj sajt www.lipovac.org , sestrinstvo manastira štampa i svoj časopis.

Od 1974. iguman je arhimandrat Dionisije, koji je, na neki način, zaslužan za obnovu manastira Lipovac. On je i razlog zašto mnogi vernici dolaze u manastir, jer veliki broj ljudi uživa u njegovim besedama i savetima.

Manastir Lipovac je zaštićen kao kulturno dobro od strane Republike Srbije.

Manastir Lipovac u okolini Aleksinca

Istorija i zanimljivosti manastira Lipovac

Manastir Lipovac podignut je u četrnaetom veku, kod stene Leskovik, od prilike nakon 1370. godine. Tada se na mestu gde je danas manastir nalazio grad ( poznatiji kao Lipovački grad ), pa je lokalni plemić, koji je vladao tim utvrđenjem, napravio crkvu u okviru svog imanja. Crkva će dve, tri decenije kasnije biti pretvorena u manastir.

Ne zna se puno o dotičnom plemiću i ktitoru manastira, ali i on i njegova porodica, sahranjeni su na imanju manastira. Veruje se da ih je pokosila neka bolest, pa se vremenom loza ugasila. U manstiru su vršena arheološka istraživanja, s obzirom da je očuvano osam bogatih grobnica. U jednoj od njih počiva i petnaestogodišnji dečak, kojem je obučen vlastelinski pojas. Taj pojas se prenosio sa kolena na koleno, a s obzirom da je dečak sahranjen sa njim, dolazimo do zaključka da je on poslednji potomak ktitorske porodice.

Kao što smo već ponenuli, manastir Lipovac je u početku bio crkva, podignuta na obali reke, a na samom kraju četrnaestog veka, pretvorena je u manastir, kada su ovde došli monasi iz južnijih krajeva srpskog carstva, bežeći pred najezdom Osmanlija. Od 1399 je i živopisan, tj oslikan freskama.

Manastir Lipovac je imao burnu istoriju – u nekoliko navrata je rušen, pa opet obnavljan.

U početku manastir bio posvećen svetom Stefanu, a danas Preobraženju Gospodnjem. Ipak, i dan danas kada govore o ovom manastiru, ljudi kažu ,,Manastir svetog Stefana u Lipovcu”. Nakon smrti ktitora, manastir je bio u posedu braće Lazarević – Stefana i Vukana, koji su na manastirskom imanju imali i svoje vinograde.

Naravno više puta je spaljivan tokom vladavine Turaka. Prvi put 1413., samo nekoliko godina nakon što je manastir oslikan. Bilo je to vreme kada je sultan Musa Čelebija ( Bajazitov sin ) krenuo da razori srpske gradove i pokorio čitavu dolinu Morave, pa ni Lipovački grad i manastir nisu pošteđeni.

Nakon oslobođenja od Turaka, manastir je obnovljen i dozidani su još neki delovi. Tridesetih godina dvadesetog veka Lipovac je opet delimično dorađen, odnosno oslikan.

Po završetku Drugog svetskog rata sledi još jedan težak period za manastir Lipovac jer su komunističke vlasti konfiskovale manastirsku imovinu. Uprkos teškoj finansijskoj situaciji, manastir je uspeo da 1953. godine odradi neke zaštitne radove kako zub vremena ne bi u potpunosti oštetio manastir. Međutim sedamdesetih godina prošlog veka dolazi bolje vreme za manastir i od tada se s vremena na vreme manastir dorađuje, u zavisnosti od sredstava i mogućnosti. U tom periodu odrađena su i arheološka istraživanja, jer i sam manastir i okolina imaju veliki arheološki potencijal. Na žalost Lipovački grad još uvek nije istražen.

Ne zna se ko je ktitor manastira, ali se zna da je despot Stefan Lazarević sa svojim bratom pomogao obnovu manastira.

Arhitektura manastira

Prvobitna crkva bila je veoma mala, ali je vremenom dograđivana. Njen ktitor sagradio je osnovu u obliku trikonhosa, zajedno sa osmougaonom kupolom, ali je već krajem četrnaestog veka i dolaskom monaha dograđena. Prvobitna crkva imala je naos i dve pevačke aspide.

Dolaskom monaha Germana na samom kraju četrnaestog veka, crkva je dograđena. Tada je izgrađena priprata, zahvaljujući donatorima -Stefanu i Vukanu Lazareviću.

Treći put je dorađen 1883, kada su napravljeni zvonik, a 1869. je sazidan je i konak.

U manastir se dugo nije ulagalo, pa je postojala pretnja da zub vremena znatno ošteti manastir. Pošto je Lipovac bio veoma siromašan po završetku Drugog svetskog rata, živeo je uglavnom od poljoprivrede, ali su se ipak skupila sredstva da se obnovi manastirska fasada pedesetih godina.

Znatno više uradilo se od sedamdesetih godina: prvo je renoviran stari konak, da bi ceo kompleks početkom novog milenijuma dobio novi manastirski konak sa zimskom crkvom koja se nalazi u potkrovlju. Tada je izgrađena još jedna ekonomska zgrada.

Arhitektura manastira Lipovac – na slici jasno možete razaznati stari deo crkve od novijeg.

Ceo manastir građen je pod uticajem moravske škole i ima tri arhitektonska dela, pošto je manastir građen u tri navrata ( prvi deo koji je izgradio ktitor, drugi deo koji je podignut krajem četrnaestog veka i treći izgrađen krajem devetnaestog veka kada je manastir ponovo obnovljen ). Osnova manastira je pravougaona.

Kako bi se manastiru vratio onaj stari izgled, zdanje je pre nekoliko decenija ograđeno visokim kamenim zidom od skoro četristo metara. Napravljena je i česma sa likom Bogorodice na Svetostefanskoj reci koja prolazi pored manastira. Manastir Lipovac tada dobija i novi konak.

Od 1993. godine na stenama iznad manastira postavljen je krst, baš blizu ostataka Lipovačkog grada. Nadomak manastira je i isposnička pećina.

Krst nadomak Lipovačke tvrđave

Ikone i freske u Lipovcu

Manastir Lipovac je živopisan, odnosno oslikan. Dobio je dosta novih ikona poslednjih decenija, ali je i prvobitna crkva bila oslikana. Mnoge od tih ikona su sačuvane i danas.

Prve ikone za koje je zaslužan monah Makarije oslikane su oko 1399. a Lipovac je dobio nove freske već u petnaestom veku. Sačuvani su i natpisi iz 1399. godine koje je ostavio monah German. Stare ikone opstale su na , kupoli, nadvratniku i oltaru. Na naosu se nadzire natpis još iz vremena kada je prvobitna crkva bila izgrađena.

Nakon oslobođenja od Turaka i obnovom manastira, moldavski slikar Ivan Dikon ponovo je ukrasio manastir Lipovac freskama.

1938. ruski slikar Ivan Petrović Dikij naslikao je novi ikonostas, a dodate su nove freske 1985. kada je akademski slikar Đorđe Radulović dodao nove ikone. On je oslikao, između ostalog, i fresku Preobraženja Gospodnjeg, koja se nalazi iznad ulaznih vrata ( odrađena je tehnikom mozaika ).

Detalj iz manastira Lipovac

Sa desne strane naosa oslikan je despot Stefan Lazarević.

Donacijama 2003 dodate su nove freske na lučnim prozorima i u trpezariji, a naredne godine je oslikana i zimska crkva koja se nalazi u potkrovlju novog konaka.

Raspored bogosluženja i liturgija

Raspored bogosluženja u manastiru Lipovac možete naći na sajtu manastira.

Sveta Liturgija održava se nedeljom u 06:30h, a praznicima u 07:30h. Možete prisustvovati i večernjoj službi koja zimi počinje u 16:00h, a u letnjim mesecima večernja služba je od 17:00h.

Adresa i kontakt telefona

O manastiru Lipovac se lako možete informisati. Već smo pomenuli da ima i svoj sajt www.lipovac.org, a ukoliko imate pitanja možete ih kontaktirati i mejlom [email protected] .

Zvanična adresa manastira je: Manastir sv. Stefan 18225 Katun. Informacije možete dobiti i na telefon 018/617700. Ovo je ujedno i broj faksa.

Google mapa

Šta još posetiti u okolini?

U blizini manastira Lipovac se nalaze i ostaci Lipovačkog grada, koji privlače brojne turiste i ljubitelje sličnih lokaliteta.

Najbliži grad je Aleksinac, na deset kilometara udaljenosti, a Niš je udaljen oko trideset kilometara. Nadomak Aleksinca u mestu Paljina su i ,,Popoland bazeni”.

Manastir Lipovac se nalazi u podnožju Ozren planine na kojoj možete mnogo toga iskusiti i videti. Izdvajamo Ozrenske livade sa izvorom Đerđelez, Ozrenske pećine gde su pronađeni ljudski ostaci iz doba neolita, izletište Očno… Prava atrakcija je kamen ljubavi, gde su se po predanju sreli Čučuk Stana i hajduk Veljko Petrović. Legenda kaže da kamen donosi sreću u ljubavi onima koji su trenutno sami, a ako ponesete sa sobom kamenčić sa stene, lakše ćete prebroditi ljubavne krize kroz koje budete prolazili.

Pedeset kilometara od manastira je i Sokobanja, pa ako ste odseli u ovom poznatom lečilištu, odvojite jedan dan kako biste posetili i manastir Lipovac.