Kako je u našoj zemlji Sveta Petka naročito poštovana Svetiteljka, ne čudi podatak da se na teritoriji Srbije nalazi nekoliko manastira koji su Njoj posvećeni. Sem manastir Svete Petke Izvorske, koji se nalazi kod Paraćina, pomenućemo i manastir Petkovicu Sremsku, odnosno manastir Svete Petke kod Šapca, koji se često naziva i Petkovica Cerska.
Istorija Fruškogorskog manastira Petkovica
Jedan od najstarijih fruškogorskih manastira, kako se veruje, manastir Petkovica se nalazi u ataru sela Ležimir, nadomak manastira Šišatovca, a prema postojećim istorijskim podacima Sremska Petkovica je i bila metoh, odnosno posed ovog manastira. Do manastira se iz pravca Beograda stiže preko Sremske Mitrovice, a prema pomenutom selu i od prestonice Srbije je ova Svetinja udaljena oko 90 kilometara. Iako je manastir proglašen 1990. godine Spomenikom kulture od izuzetnog značaja, te je tom prilikom stavljen pod zaštitu Republike Srbije, čini se da je manastir Petkovica na Fruškoj Gori zaista oživeo tek sa dolaskom Mati Antonine, koja se i danas nalazi na njegovom čelu.
Često se fruškogorski manastir Petkovica pominje kao zadužbina srpske despotice, a kasnije i svetiteljke Jelene Štiljanović. Jelenin suprug je bio Stefan Štiljanović, koji je bio srpski despot, a kasnije i svetitelj, čiji su dvori bili u Moroviću, u Sremu. Veruje se da je manastir Petkovica zadužbina Jelene, koja ju je izgradila kako bi u njemu provela svoje poslednje dane, uzevši u obzir da je njen suprug bio sahranjen u blizini. A on je, kao svoju zadužbinu podigao obližnji manastir Šišatovac, u kome je i sahranjen, mada zvanična istorija manastira Petkovica na Fruškoj Gori ne navodi tačan podatak kako je on nastao i čija je, zapravo zadužbina.
Takođe, ne zna se ni tačna godina gradnje. Ali, ako se uzme u obzir zvaničan podatak, koji navodi i istorija manastira da je manastir Petkovica živopisan 1588. godine, mada ne u celosti, onda se može pretpostaviti da je sagrađen par godina ili, možda decenija ranije.
Glavna manastirska crkva je posvećena Svetoj Petki. U prošlosti su manastir naseljavali monasi, a danas je fruškogorski manastir Petkovica ženski.
Tek polovinom 18. veka je manastir Petkovica Sremska bio obnovljen, a zvanični podaci navode da je to bilo u u doba kada je srpski patrijarh bio Arsenije Čarnojević. Posebno je zanimljivo što je glavna manastirka crkva do dana današnjeg zadržala prvobitan izgled. Jedina izmena koja je primetna u arhitekturi ove crkve jeste u delu gde se nalazi zvonik, a koji je nekada bio od drveta, dok je sada ozidan. Pretpostavlja se da se to zbilo upravo u doba obnove pod patrijarhom Čarnojevićem.
Od trenutka kada je, po poslušanju došla Mati Antonina čini se da manastir Petkovica doživljava preporod. Sestrinstvo trenutno čini devet monahinja, na čijem čelu je Mati Antonina, a tu je i jedan duhovnik.
Mati Antonina
Put do manastira je izgradila Vojska Srbije, a pomogli su i meštani okolnih sela, kao i vojvođanska velika preduzeća. Tako je manastir Petkovica danas gotovo u potpunosti uspeo da povrati prvobitni sjaj, a monahinje se između ostalog bave i pripremom domaćeg meda i vina, sada već čuvene ” Freske “.
Manastir Petkovica kod Šapca
Još jedan vrlo važan manastir u Srbiji koji je posvećen Svetoj Petki je smešten nadomak Šapca, tačnije na oko 30 kilometara udaljenosti od ovog pitomog gradića.
Istorijski podaci navode da se Cerska Petkovica pominje prvi put u drugoj polovini 16. veka, a tadašnji mitropolit zvornički Pavle je zapovedio da se upravo u ovoj Svetinji piše tipik i to 1576. godine.
Postoji i mišljenje da je manastir Petkovica zadužbina srpskog kralja Dragutina, mada i to nije zvaničan podatak. Ipak ono što se zna jeste da je ovaj manastir prvi put pominje 1561. godine, a da je glavna manastirska crkva kakvom možemo danas da je vidimo podignuta 1887. godine. Čak je poznat i podatak koji navodi istorija manastira, a koji se odnosi na ktitoraprilikom obnove ove Svetinje. Bio je to Šapčanin po imenu Josif Kuturović.
Manastir Petkovica kod Šapca je takođe ženski i u njemu služe monahinje.
Arhitektura manastira Petkovica, kod Šapca i na Fruškoj Gori
Arhitektura manastira Petkovica, kod Šapca je specifična, jer je glavna manastirska crkva, koja je izgrađena u drugoj polovini 19. veka sačinjena od kamena, a duga je 24 metra, dok joj je visina 14 metara.
Iznad crkvenog oltara se nalazi kube, a zvonik je na zapadnoj strani. Poznato je da je ktitor ove građevine koja je nikla 1887. godine bio Josif Kuturović, rodom iz obližnjeg Šapca.
Što se tiče manastira Svete Petke na Fruškoj Gori, njena arhitektura pripada srpskom moravskom stilu, a osnova glavne crkve ovog manastira je u obliku krsta. Nekadašnji zvonik koji je bio načinjen od drveta, danas je zamenjen zidanim i, u principu je to jedina promena koju ima arhitektura manastira Petkovica na Fruškoj Gori.
Ikone i frekse
Freske manastira Svete Petke na Fruškoj Gori su naročito interesantne, jer se smatra da potiču sa samog kraja 16. veka, tačnije da datiraju iz 1588. godine. U prvoj polovini 18. veka, odnosno 1735. godine je crkva dobila nesvakidašnji ikonostas. Njega je činilo ukupno 26 ikona, a kako je ova Svetinja znatno stradala tokom Drugog svetskog rata, to je i ovaj ikonostas uništen. Pukom srećom, samo dve od svih 26 ikona su ostale očuvane i one se danas nalaze u Muzeju Srema, koji se nalazi u Sremskoj Mitrovici.
Kada su u pitanju freske i ikone u manastiru Svete Petke kod Šapca, praktično jedini podatak koji je zvaničan jeste da je Nikola Marković zaslužan za izradu ikonostasa u glavnoj manastirskoj crkvi, te da je bio rodom iz Požarevca.
Zanimljivosti o manastirima Petkovica
Kada treba govoriti o zanimljivostima vezanim za ove manastire, ne znamo odakle početi. Tako, recimo u manastiru Sveta Petka kod Šapca možete naići na lozu za koju se veruje da je čudotvorna i da pomaže parovima koji ne mogu da imaju dece, a uzevši u obzir da je Sveta Petka primarno zaštitnica žena, postoji verovanje da ova loza naročito pomaže njima ukoliko imaju problema da začnu. U tom manastiru se nalazi i posveta koja datira sa samog kraja 19. veka, a koju je izradila svojom rukom srpska kraljica Natalija. Veruje se i da izvor vode koji se nalazi ispod ovog manastira poseduje lekovita svojstva. Takođe, delić mošti Svete Petke se čuva upravo u Petkovici kod Šapca.
Ne treba zaboraviti ni podatak da je u Cerskoj Petkovici zamonašio i Georgije, koji je bio segedinski mitropolit. Istorija ove Svetinje beleži podatak da je on u periodu između 1579. i 1581. godine upravo ovom manastiru darovao brojne knjige.
Kontakt podaci
Fruškogorska Petkovica – Zvanična adresa manastira na Fruškoj Gori glasi : Manastir Petkovica, 22 207 Ležimir. Ukoliko želite da stupite u kontakt sa sestrinstvom, možete pozvati broj telefona 022 2 663 400 ili 022 2 663 403.
Petkovica kod Šapca – Što se tiče manastira Svete Petke kod Šapca, nažalost nismo uspeli da saznamo broj telefona, a zvanična adresa je: Manastir Petkovica, selo Petkovica, 15 306, Prnjavor, Šabac.
Lokacija i mape
Na polovini puta između Šapca i Loznice je smešten manastir koji se često naziva Cerska ili Šabačka Petkovica, a do njega se stiže glavnim putem koji povezuje Šabac sa obližnjom Loznicom. Na oko 30 kilometara od Šapca se nalazi skretanje, kod sela Ribari, a nakon otprilike pet kilometara ćete ugledati ovu Svetinju, koja je smeštena na uzvišenju, pa ćete je lako uočiti.
Manastir Svete Petke na Fruškoj Gori se nalazi u ataru sela Ležimir, a u neposrednoj blizini čuvenog fruškogorskog manastira Šišatovac. Do njega se, iz pravca Beograda stiže preko Sremske Mitrovice, pa dalje prema selu Ležimir i već pomenutom manastiru Šišatovac. Inače, ova Svetinja je od Beograda udaljena oko 90 kilometara.
Kada krenete put bilo kog od pomenuta dva manastira vrlo je verovatno da vam mapa puta neće biti neophodna, jer koga god da upitate u okolini gde se nalazi jedan od ovih manastira, uputiće vas kako da stignete do njega.
