Crkvu – brvnaru, kojoj je narod kasnije nadenuo simboličan naziv Pokajnica, podigao je u ataru Starog Sela kod Velike Plane, u prvoj polovini 19. veka budući knez smederevske nahije, Vujica Vulićević. Želeo je time Vujica da spere krivicu sa svoje duše, jer je učestvovao u ubistvu svog kuma. Kako veli istorija manastira, novac koji je našao u bisagama svog kuma Karađorđa, Vujica je dao za zidanje prvobitno crkve, a potom i manastira Pokajnica, kod Velike Plane. Tako je Srbija dobila spomen na surovost ovog čina, koji se nikako ne da zaboraviti.
Istorija manastira Pokajnica kod Velike Plane
Poznato je da je crkvu, a danas manastir Pokajnicu kod Velike Plane sagradio vojvoda Vujica Vulićević, koji se istako u borbi protiv turskih okupatora.Međutim, srpski narod više od njegovog herojstva svakako pamti sramni čin u kome je učestvovao, kada je ubio svog kuma, vođu Prvog srpskog ustanka, vožda Đorđa Petrovića – Karađorđa.
Istorija manastira, a više od nje narodno predanje navodi da je vojvoda Vujica u julu mesecu 1817. godine bio jedan od glavnih učesnika zavere, koja se okončala Karađorđevim ubistvom. U neposrednoj blizini manastira, u Radovanjskom lugu se odigralo ubistvo, a smatra se da je upravo vojvoda Vujica bio taj koji je poneo sa sobom odrubljenu Karađorđevu glavu, ali i njegovu sablju, odelo, pa i ordenje i bisage u kojima je bilo čak 4 000 dukata. Kako dalje navodi narodno predanje, a beleži istorija manastira, vojvoda je zastao da se odmori na obližnjem proplanku. Veruje se da je tek tada shvatio šta je zapravo učinio i da je tada odlučio da upravo na tom mestu podigne crkvu, ne bi li barem nekako spravo krivicu. Tadašnji srpski knjaz Miloš i njegova supruga, kneginja Ljubica su mu dozvolili da iskoristi dukate koje je pronašao u Karađorđevim bisagama, a smatra se da su i oni novčano pomogli granju crkve – brvnare.
Crkva je posvećena letnjem Svetom Nikoli, odnosno Svetom ocu Nikolaju Miriklijskom, te prenosu Njegovih moštiju, ali je ostala upamćena po nazivu koji joj je nadenuo narod – Pokajnica, mada je prvi zvaničan naziv bio Velikoplanska.
U crkvi se i danas nalazi natpis i to na prestonoj ikoni Svetog Đorđa da ju je sagradio ” gospodar Vujica za pomen 1818. godine “.
Današnji manastir Pokajnica kod Velike Plane je prvobitno korišćen kao parohijska crkva, koja je bila namenjena stanovnicima Novog i Starog Sela, te sela Rakinac i Radovanje, kao i Velike Plane. Episkop Hrizostom ju je 1954. godine proglasio muškim manastirom, a odlukom episkopa Save 1992. godine, manastir Pokajnica kod Velike Plane biva proglašen ženskim manastirom. O manastiru su tada brinule monahinje koje su prethodno boravile u manastiru Sveta Trojica na Kosovu i Metohiji, a na njihovom čelu je bila igumanija Ilarija.
Istorija manastira beleži i podatak da je 1979. godine manastir Pokajnica kod Velike Plane stavljen pod zaštitu države kao Kulturno dobro od izuzetnog značaja.
Arhitektura manastira Pokajnica
Osnova crkve je jednobrodna i kružna, a sama građevina je načinjena od brvana. U okviru crkve se izdvajaju : trem, priprata, naos i oltarski prostor. Sam trem nije podignut kada i crkva, već je dodat 1880. godine.
Iz priprate vode stepenice prema galeriji. Krov crkve je načinjen od šindre, dok je temelj prvobitno napravljen od lomljenog kamena peščara, preko koga je izlivena betonska ploča.
U zapadnom delu crkvene porte se nalazi zvonik, koji podseća na zvonike koji se mogu videti u Takovu i Orašcu. Tu su i stari konak, koji nije u funkciji, ali i novi, koji je izgrađen 1998. godine i koga je lično osveštao blaženopočivši patrijarh srpski, Njegova Svetost gospodin Pavle.
Kada je arhitektura crkve u pitanju, posebno je zanimljiv podatak da je čitava crkva mogla vrlo lako da se rasklopi i premesti na drugo mesto, ukoliko bi je napali turski vojnici.
Ikone i freske
Ikone koje se nalaze u ikonostasu, svih 26 potiču iz doba gradnje crkve, kako se pretpostavlja. Smatra se da je ikone načinio Konstantin Zograf, Grk poreklom, uzevši u obzir da se na njima može uočiti grčki potpis.
Na ikoni koja prikazuje Svetog Đorđa se mogu videti podaci o ktitoru i godini gradnje crkve, pa se zato smatra najznačajnijom ikonom.
Konzervatorski radovi na ikonostasu manastira Pokajnica kod Velike Plane su vršeni tokom 1987 – 1988. godine, a na crkvi tokom 1951. godine.
Zanimljivosti
Kada se pomene manastir Pokajnica kod Velike Plane ne može se ne pomenuti i Radovanjski lug, mesto na kome je ubijen vožd Karađorđe. Na tom mestu je srpski narod podigao 1930. godine crkvu u znak zahvalnosti voždu Karađorđu što je krenuo u borbu protiv turskih osvajača i podigao Prvi srpski ustanak. Posebna zanimljivost ove crkve jeste velika slika na kojoj je prikazan Karađorđe, a koja dominira omanjim prostorom, tako da posetilac ima osećaj da ga vožd posmatra. U neposrednoj blizini crkvice u Radovanjskom lugu, koja je od manastira Pokajnica udaljena svega par kilometara se nalazi i grob u kome je bio sahranjen Karađorđe, kako se veruje. Uz crkvu se nalazi i drveni krst, spomen ploča i izuzetno zanimljivo, vrlo razgranato drvo koje natkriljuje drveni krst i spomen obeležje.
Zanimljivosti u neposrednoj blizini manastira, uz već pomenutu Karađorđevu crkvu su brojne. Na svega par kilometara udaljenosti je smešteno prelepo etno selo ” Moravski konaci “, a tu je i motel ” Lozovička česma “, dok je na oko 15 kilometara udaljenosti od manastira vrlo zanimljiva pećina Gradac.
Kontakt
Zvanična adresa manastira Pokajnica glasi : Karađorđeva bb, Velika Plana, Srbija. A ukoliko želite da stupite u kontakt sa sestrinstvom manastira, to možete učiniti na broj telefona 026 522 120.
Lokacija i Google mapa
Manastir Pokajnica se nalazi kod Velike Plane, u neposrednoj blizini auto puta. Ukoliko krenete put ovog manastira vrlo je verovatno da vam mapa puta neće biti potrebna, jer postoje vrlo jasni putokazi. Odmah posle naplatne rampe kod Velike Plane se isključujete sa auto puta i skrećete levo. Potom nailazite na semafor, na kome je jasan putokaz za manastir Koporin – desno i za Staro Selo, odnosno manastir Pokajnicu – pravo. Kada stignete do centra Starog Sela, takođe postoji uočljiv putokaz za skretanje desno da biste stigli do manastira.
Foto: bonvoyage.rs, sr.wikipedia.org, www.manastiri.rs
