Manastir Bođani – istorija
Za nastanak bačkog manastira Bođani se vezuje jedna vrlo zanimljiva legenda, a zapis o nastanku samog manastira je objavljen još 30 – ih godina 19. veka u tadašnjem ” Letopisu Matice Srpske “. Kako je navedeno u tom zapisu, istorija nastanka manastira Bođani je vrlo zanimljiva i vezana je za ime nekog trgovca poreklom iz Dalmacije, kome je bilo ime Bogdan. Taj Bogdan je nekada davno krenuo na put, te je zastao da se odmori u neposrednoj blizini današnjeg manastirskog zdanja.
Međutim, dogodilo se da se Bogdan tada razboleo, te nenadano i naglo izgubio vid. Videvši česmu u jednom selu nedaleko od Dunava, zastao je da se umije i dogodilo se čudo : Bogdan je progledao nakon umivanja ovom vodom. Postoji i dodatak ovoj legendi koji veli da je sam Bogdan zamolio Presvetu Bogorodicu da mu pomogne da povrati vid, a on će za uzvrat na tom mestu izgraditi manastir.
Kako je Presveta Bogorodica pomogla ovom čoveku, on ispuni svoje obećanje. Zatražio je od tadašnjeg srpskog kneza, čije je ime bilo Dmitar Jakšić da mu obezbedi dozvolu od tadašnjeg ugarskog kralja Matije Korvina da na mestu gde je progledao podigne manastir, u znak zahvalnosti za čudo Presvete Bogorodice. Zbilo se to 1478. godine. Po imenu svog ktitora manastir dobija naziv Bođani.
Glavna manastirska crkva je posvećena Vavedenju Presvete Bogorodice. Uz manastirsko zdanje su izgrađene i četiri manastirske kelije, a pobrinuo se Bogdan i za snabdevanje monaha hranom, pa je otkupio od meštana poveliki komad zemlje u tu svrhu.
Manastir Bođani je postao muški manastir na čelu sa postrižnikom manastra Resava, igumanom Nikanorom. Tako je bilo sve do 1991. godine kada u manastir Bođani dolaze monahinje na čelu sa igumanijom Porfirijom. One su boravile u manastiru sve do 2002. godine, kada manastir Bođani opet postaje čisto muški i tako je sve do današnjih dana.
Manastir Bođani je, kao i mnogi drugi srpski srednjevekovni manastiri više puta bio rušen i paljen. Iako je u nekoliko navrata manastir potpuno opusteo, vrlo brzo bi oživljavao. Poznata istorija manastira navodi podatak da su ga prvo opustošili turski vojnici, a kaluđeri su tada izbegli u obližnji rit. Zbilo se to 1575. godine. Već tri godine kasnije se vraćaju, kako bi obnovili manastir Bođani.
No, iako su turski okupatori bili prognani sa ovih prostora, stradanje manastira nije zaustavljeno. Krajem 17. veka manastir je opet razoren, a nedugo zatim su ovaj deo zemlje zadesile velike poplave u kojima je oštećen i manastir Bođani.
I danas postoji zapis iznad ulaznih vrata na kome je navedeno da je današnju manastirsku crkvu podigao izvesni Mihailo Temišvarlija, rodom iz Segedina 1722. godine. Takođe, istorija manastira beleži podatak da je 19. septembra 1737. godine manastir Bođani živopisan. Sve ovo je Mihailo učinio o svom ličnom trošku.
Polovinom 19. veka su manastir oštetili mađarski vojnici, a ubrzo nakon toga je ceo kraj zadesila još jedna velika poplava i tom priliko je manastir Bođani ponovo oštećen.
Arhitektura, ikone i freske
Arhitetura manastira Bođani, kao uostalom i njegova istorija je izuzetno zanimljiva. Glavna crkva kakvu je danas možemo videti je sazidana od pečene gline.
Međutim, ono što mnogo više privlači pažnju od manastirske arhitekture i spoljašnjosti svakako je njena unutrašnjost i nadaleko čuveni bođanski ikonostas.
Ikone i freske koje se nalaze u ovom srpskom srednjevekovnom manastiru su po mnogo čemu specifične, a najviše po tome što ovaj ikonostas predstavlja zaokret u srpskom slikarstvu 18. veka.
Manastirsku crkvu posvećenu Vavedenju Presvete Bogorodice je oslikao Hristofor Žefarović tridesetih godina 18. veka, a ono po čemu su ikone i freske ovog manastira vrlo upečatljive jeste način slikanja koji nije bio uobičajen do tog vremena u manastirima Srpske pravoslavne crkve. Moglo bi se reći da ikone i freske u manasturu Bođani imaju dosta elemenata evropskog baroka, a akademik Dejan Medaković je komentarišući ovaj nadasve zanimljivi ikonostas rekao: ” Crkva u Bođanima jeste jedno od mesta gde se rodilo naše moderno slikarstvo. “
Ikone i freske u manastiru su delo srpskog slikara i zografa, koji se bavio i bakrorezom, ali i kaligrafijom, a ostao je upamćen kao preteča, ako ne i jedan od osnivača modernog slikarstva u Srbiji.
Ostalo je zabeleženo da je rođen u srpskoj porodici, u blizini Dojranskog jezera na teritoriji današnje Bivše Jugoslovenske Republike Makedonije, te da je imao čin jerođakona. Zna se još i to da je ovaj srpski slikar učio đake u Beogradu, ali iz tog doba njegovog života i stvaralaštva nema očuvanih radova. Svakako, ikone i freske koje je načinio u manastiru Bođani su ostale njegovo najznačajnije sačuvano delo. Hristifor Žefarović je umro u Moskvi 1753. godine.
Posebna zanimljivost kada su u pitanju freske ovog manastira jeste činjenica da su rađene uljanim bojama na osušenom zidu, a ne kao što je ranije bio običaj slikanjem na vlažnom malteru, koje je poznato kao fresko slikarstvo.
Manastirski kompleks, pored ostalog obuhvata i kapelu posvećenu Svetoj Petki, koja je podignuta iznad izvora lekovite vode. Živopis ove kapele je takođe obnovljen 1896. godine i to zahvaljujući monahu manastira Kovilj, Rafailu Momčiloviću.
U manastiru Bođani su brojne ikone, a najstarija među njima jeste čudotvorna ikona Presvete Bogorodice, tipa Odigitrije, za koju se smatra da je nastala u periodu 16 – 17. – og veka, koja je poznata i kao Bogorodica Bođanska.
Zanimljivosti o manastiru Bodjani
Zanimljivosti vezanih za manastir Bođani je nebrojeno. Ali prvu zanimljivost ćete videti već u samom manastirskom dvorištu, uzevši u obzir da drveće koje možete videti tamo obično ne raste na ovim prostorima. Moglo bi se reći da manastir Bođani u svom dvorištu ima pravu botaničku baštu, jer u dvorištu postoji preko 150 različitih biljaka.
Istorija manastira beleži da je za ovo neobično uređeno dvorište zaslužan sadašnji episkop osiječko – baranjski i poljski Lukijan. Između ostalog, manastir Bođani može da se pohvali egipatskim kedrovima, stablima ginka donetim sa Dalekog istoka, ali i zanimljivim sortama jela, koje su poreklom sa Pirinejskog poluostrva. Naročito je zanimljivo drvo američke sekvoje, koje bez obzira na mnoge pokušaje, nije uspelo da se primi u dvorištu manastira Bođani.
Posebne zanimljivosti se vezuju i za čudotvornu ikonu Bogorodice Bođanske za koju se smatra da je u manastir Bođani stigla u 16. ili 17. veku, a da ju je načinio izvesni Vasilije, jeromonah. Iako se ne zna sa sigurnošću, pretpostavlja se da se to zbilo 1578. godine. Kako beleži istorija manastira, tron na kome se i danas nalazi ova čudotvorna ikona je postavljen daleke 1780. godine, a pretpostavlja se da je čudotvorna ikona Bogorodice Bođanske stigla u ovaj srpski manastir iz Rusije.
Da je reč zaista o čudotvornoj ikoni postoji mnogo dokaza, a to su brojni zavetni darovi koje su ostavljali ljudi vekovima, želeći da zahvale za pomoć Presvetoj Bogorodici. Uz duhovnu pomoć za koju postoje brojna svedočanstva, poznato je da je čudotvorna ikona pomogla mnogima i kod fizičkih oboljenja.
Ne treba zaboraviti ni vrlo važnu činjenicu kada je manastir Bođani u pitanju. Naime, manastir Bođani se nalazi pod zaštitom Republike Srbije kao spomenik kulture od izuzetnog značaja, ali od nedavno je uvršten na listu Svetske kulturne baštine i među 26 različitih lokaliteta odabran za finansiranje rehabilitacije, a u sklopu projekta ” Integralna obnova kulturnog nasleđa Jugoistočne Evrope “,
Kontakt
Adresa manastira Bođani je Manastirska ulica broj 12, 21 427 Bođani.
Broj telefona na koji možete dobiti sve neophodne informacije i obaveštenja je 021 21 776 010. Takođe, kontakt podaci koji su navedeni na zvaničnom manastirskom sajtu uključuju i kontakt putem elektronske pošte i to na e – mail adresu manastira : [email protected].
Gde se nalazi manastir Bođani
Jedan od mnogih vojvođanskih manastira koji pripada Srpskoj pravoslavnoj crkvi, manastir Bođani teritorijalno pripada opštini Bač. Tačna lokacija ovog manastira je između sela Vajske i Bođana.
Iz pravca Beograda se vrlo lako stiže do manastira i to putem preko Bačke Palanke, ka Bačkom novom selu, gde se nailazi na odvajanje za Bač, a odatle direktno do manastira.
Moglo bi se slobodno reći da je lokacija manastira savršena, uzevši u obzir da se na samo desetak kilometara udaljenosti od njega nalazi reka Dunav.
