Istorija manastira Manasija kod Despotovca
Zadužbina velikog srpskog despota Stefana Lazarevića, manastir Manasija se nalazi u utvrđenju koje je opasano jakim zidinama, u neposrednoj blizini grada Despotovca, u Pomoravskom okrugu. Zadužbina despota Stefana se nalazi u vlasništvu Republike Srbije, a smatra se Spomenikom kulture od izuzetnog značaja.
Ne zna se tačno vreme gradnje, ali se pretpostavlja da je to bilo početkom 15. veka. Biograf despota Stefana Lazarevića, Konstantin Filozof je naveo da je manastir Manasija kod Despotovca počeo da se zida 1407. godine. A pretpostavlja se da je njegova gradnja završena 1418. godine, kao i da su se iste godine doselili i monasi.
Poznato je da je prilikom osvećenja glavne crkve, službi prisustvovao i tadašnji srpski patrijarh, kao i mnogi crkveni i svetovni velikodostojnici.
Čini se da je zadužbina despota Stefana odmah po osnivanju postala vrlo značajna za čitavu zemlju. Naime, manastir Manasija kod Despotovca je postao vrlo značajan, moglo bi se reći kulturan centar Srbije onog doba, jer odmah po osnivanju u njemu počinje sa radom prepisivačka delatnost, koju svi znao kao ” Resavska škola “.
Ostalo je zabeleženo da je despot Stefan otkupio značajna imanja u okolini manastira, kako bi obezbedio izdržavanje manastira, a doveo je i učene monahe kako bi prepisivali u okviru ” Resavske škole “. Poznata je činjenica da su dela koja su nastala u okviru ” Resavske škole ” bila izuzetno cenjena.
Despot Stefan Lazarević je preminuo 1427. godine, 19. dana meseca jula, u neposrednoj blizini Kragujevca. Postoje podaci da je despot Stefan Lazarević doživeo srčani udar dok je bio u lovu u neposrednoj blizini manastira u selu Glavica, gde je takođe bila jedna od njegovih zadužbina.
Međutim, do danas nije otkriveno gde tačno leže mošti despota Stefana. Postoje sporenja naučnika, jer jedni smatraju da su mošti despota Stefana Lazarevića u manastiru Koporin, dok su drugi gotovo sigurni da su mošti despota Stefana Lazarevića u manastiru Manasija kod Despotovca. Naime, DNK analiza kostiju koje su pronađene u manastiru Koporin još uvek nije izvršena, jer vladika Braniševski nije dao dozvolu za to. Nasuprot toga, analiza ostataka koji su pronađeni u manastiru Manasija jeste urađena i prema toj analizi je čak 99,9378% potvrđeno da su u pitanju ostaci despota Stefana Lazarevića.
Bilo kako bilo, istorija manastira Manasija je obeležena brojnim stradanjima, kao i kada je u pitanju istorij većine ostalih srednjevekovnih manastira u Srbiji.
Manastir Manasija kod Despotovca ubrzo biva pod turskom vlašću, a postoje zapisi da je turska vojska radila na obnovi manastira, ali najviše zbog njenih odbrambenih zidina.
Krajem 17. veka manastir Manasija kod Despotovca biva zauzet od Austrijanaca, ali je taj period trajao kratko, te se manastir opet nalazi u rukama Turaka.
Istorija manastira nakon potpisivanja Požarevačkog mira
U Požarevcu je 21. jula 1718. godine potpisan čuveni Požarevački mir. Jedna od odredbi tog mira je podrazumevala da Austrija od Turske dobija teritoriju Srema i Banata, ali i Severne Srbije, pa tako manastir Manasija i zvanično biva pod upravom Austrije. Ubrzo nakon potpisivanja ovog mira, počinje ubrzan rad na obnovi ovog srpskog srednjevekovnog manastira, a o tome postoji i danas zapis, koji se nalazi uklesan iznad zapadnog prozora priprate.
Duhovni život u manastiru se polako obnavlja, kao i sam manastir Manasija kod Despotovca, no u to doba je ovo bio muški manastir.
Manastir živi i početkom 19. veka, kad izbija Prvi srpski ustanak, a zabeleženo je i da je srpski knjaz Miloš posetio manastir Manasiju 1832. godine. Takođe, zabeleženo je i da je tom prilikom naredio da se načini spisak svih crkava i manastira na području tadašnje Srbije. U istom tom izveštaju, koji je sastavljen samo sedam godina nakon kneževe posete je ostalo zabeleženo da se manastir Manasija nalazi u vrlo lošem stanju, te da su neophodni radovi na njoj.
Već pet godina nakon toga, 1844. godine počinju radovi na obnovi manastira Manasija. Zabeleženo je da je u to doba, carica Marija Aleksandrovna, supruga ruskog cara Aleksandra II ovom manastiru poklonila pozlaćeni krst i ” Četvorojevanđelje “, izrađeno u zlatu i srebru.
Zabeleženo je i da je 1864. godine manastir Manasija kod Despotovca dobila i veliki ikonostas izrađen od drveta. A zabeleženo je i da je manastirsko zdanje opet obnavljano zbog, kako se pretpostavlja oštećenja koja su nastala nakon zemljotresa. Nedugo nakon zemljotresa, manastirske građevine polako počinju da propadaju, pa se 1929. godine pristupa ojačavanju zidova, kako bi se sprečilo urušavanje kula. Nažalost, tom prilikom su zidovi poravnani, ali tako što su zaliveni betonom, pa je zauvek nestao prvobitni izgleda kula.
Od 1954. godine je manastir Manasija kod Despotovca ženski manastir, na čijem je čelu igumanija. Tokom 20. veka su dozidani manastirski konaci i to prvo 1932. godine kada je sagrađen sprat prvobitnog konaka, a potom 1977. kada je sagrađen konak koji se i danas nalazi u okviru manastirskog kompleksa i 1985. godine kada je sagrađen konak za goste, čiji sastavni deo čini svečana trpezarija, kao i biblioteka.
Kompleks manastira Manasija
Manastirski kompleks je sačinjen od glavne crkve, koja je posvećena Svetoj Trojici, te trpezarije i konaka.
Srpski srednjevekovni manastir Manasija kod Despotovca je opasan vrlo jakim zidom, u okviru koga se nalazi 11 visokih kula. Osam od njih ima oblik pravougaonika, a dve imaju šestougaonu osnovu. Samo jedna od njih, čuvena Despotova kula ima četvorougaonu osnovu i njena primarna namena je bila da bude temelj odbrane manastira. Postoje podaci da je u okviru manastirskog kompleksa manastira Manasija kod Despotovca postojala još jedna kula, koja se nalazila severoistpčno od glavne crkve. Oko utvrđenja je bio iskopan i šanac, desetak metara širok, a preko pet metara dubok, koji je primarno trebalo da štiti manastir ili, pak da zatvori prolaz kroz klisuru u kojoj se manastir nalazi.
Trepezarija danas nije naročio očuvana, ali postoje podaci o njenim dimenzijama, te se slobodno može reći da je trpezarija manastira Manasija kod Despotovca bila među najvećim građevinama te vrste u tadašnjoj Srbiji. Prizemlje trpezarije je bilo ukopano oko metar u zemlju, a trpezarija se sastojala i od sprata. Smatra se da je ukupna površina trepezarije bila oko hiljadu kvadratnih metara, a postoje teorije da je samo prizemlje ove građevine bilo korišćeno kao manastirska trpezarija, dok se na spratu nalazila biblioteka i skriptarnica ili skriptorijum.
Manastirski konaci du bili raspoređeni duž zidina koje su opasivale manastir Manasiju kod Despotovca, a danas se u sklopu manastira nalaze takozvani veliki i mali konak. Veliki konak se nalazi uz istočni deo manastirksih zidina i sazidan je 1977. godine. Veliki konak se nalazi u blizini kapele Svetog despota Stefana. Mali konak se nalazi u blizini prvobitnog ulaza u manastir i u sklopu malog konaka se nalazi kapela Krsta Gospodnjeg.
Metoh manastira Manasije kod Despotovca je smešten u obližnjem selu, koje nosi naziv Beljajke. Reč je o crkvi posvećenoj prazniku Rođenja Presvete Bogorodice, za koju ćete često čuti i da je zovu ” Bela crkva “.
Arhitektura manastira Manasija
Arhitektura manastira Resava je vrlo interesantna. Po karakteristikama, njegova arhitektura pripada Moravskoj školi srpske arhitekture. Glavna manastirska crkva je pravougaone osnove, sa upisanim krstom, a zidana je od tesanog kamena, koji je potom vezivan malterom.
Iako je po većini karakteristika u pitanju arhitektura Moravske škole, manastir Manasija kod Despotovca umnogome ima elemente i Raške škole srpske arhitekture, što je najprimetnije u ukrasima.
Pod u glavnoj crkvi manastira je izrađen od kombinacije kamena i mermernih ploča, koji su složene u formi mozaika, a u čijoj osnovi je krst.
Čitav kompleks manastira Manasija kod Despotovca je sačinjen od manastirske crkve, na prvom mestu, potom tvrđave koja ga opasuje, a koja je sačinjena od 11 kula. Najveća od tih 11 kula je čuvena ” Despotova kula “. U sklopu manastirskog kompleksa je i trpezarija , koja je smeštena u blizini glavne crkve. Danas je trpezarija prilično oštećena. A istočno i severoistočno od glavne crkve su konaci, dok je zapadno od nje takozvani mali konak.
Freske manastira Manasija
Srpski srednjevekovni manastir Manasija kod Despotovca, odnosno Resava ima najupečatljiviji živopis. I mada je danas uvelikoj meri oštećen, jasno je da je reč o vrlo kvalitetnom radu.
Freske manastira su jednim delom očuvane, a svakako najupečatljivija je ktitorska, koja je smeštena u glavnoj manastirskoj crkvi, na zapadnoj strani. Freska po kojoj je manastir Manasija kod Despotovca čuven sigurno je freska Svetih ratnika, a tu su i freske na kojima je prikazan Gospod naš Isus Hristos, kao i sveti Arhangel Mihail i sveti Petar Aleksandrijski.
Koliko je poznato, freske i čitav živopis manastira je imao oko dve hiljade metara kvadratnih. Nažalost, danas je očuvana jedva četvrtina tih fresaka, jer je manastir Manasija često pustošen i spaljivan.
Pretpostavlja se da su freske u ovom manastiru radili grčki zografi, poreklom iz Soluna, a često se može čuti i da se živopis manastira Resava poredi sa najlepšim živopisima na Svetoj Gori i u Solunu, uzevši u obzir da imaju dosta sličnosti.
Kontakt
Adresa srpskog srednjevekovnog manastira Manasija je Moše Pijade broj 2, 35 213 Despotovac.
Broj telefona na kome možete dobiti sve neophodne informacije je 035 611 002.
Gde se nalazi manastir Manasija
U neposrednoj blizini Despotovca, na manje od 4 kilometra od ovog pomoravskog gradića nalazi se jedan od najvažnijih srpskih srednjevekovnih manastira, manastir Manasija.
Udaljenost od Beograda je nešto manja od 150 kilometara, a kako navode pojedini podaci tačna udaljenost od Beograda je 139 kilometara.
Uz to, što je manastir Manasija kod Despotovca sam po sebi savršeno mesto za obilazak, ne treba zaboraviti ni vrlo zanimljivu okolinu ovog manastira. Na oko 20 kilometara udaljenosti od ovog srpskog srednjevekovnog manastira se nalazi čuvena Resavska pećina, kao i Veliko vrelo – Lisine i Krupajsko vrelo. Na nešto više od 30 kiloematra udaljenosti je još jedan vrlo zanimljiv vodopad, čuveni vodopad Prskalo, kao i dva srpska srednjevekovna manastira : Sisojevac i Ravanica.
Kako doći do manastira Manasija
Lokacija manastira Manasija je takva da je jednostavno ne možete zaobići kada se nađete u blizini Despotovca.
Do manastira Manasija ćete doći preko Despotovca, a do Despotovca možete doći preko Ćuprije ili Svilajnca. Kada stignete u Despotovac, pratite tablu koja vam pokazuje put do manastira. Kada pređete most koji nosi naziv po jednom od srpskih kraljeva, most kralja Aleksandra potrebno je da vozite još oko hiljadu metara i stižete do manastira Manasija.
Lokacija manastira i Google mapa
Iako se manastir Manasija kod Despotovca može vrlo lako naći, jer su putokazi do njega vrlo jasno naznačeni, a i bilo koga da pitate rado će vam objasniti kako doći do manastira manasija, Google mapa će vam sigurno puno pomoći u snalaženju.
